Муҳаммад ал хоразмий номидаги

Тармоқли семантик моделлар.
Ушбу моделлар асосида тармоқлар, 
чўққилар, ёйлар тушунчалари ётади. Тармоқлар содда ва иерархик 
кўринишда бўлади, чўккилар эса мохият, объектлар, ходисалар, жараёнлар 
ёки мавжудлилик тушунчаларидир. Ушбу моҳиятлар орасидаги 
муносабатлар ёйлар орқали тасвирланади. Тушунча сифатида одатда, 
абстракт ва конкрет объектлар олинади, муносабатлар эса, “қисмига эга”, 
“тегишли”
каби алоқалардир
. 
Содда тармоқлар ички тузилмага эга бўлмайди. Иерархик тармоқларда 
эса айрим чўққилар ички тузилмага эга бўлади.
Семантик тармоқларнинг характерли хусусияти бўлиб уч турдаги 
муносабатларнинг мавжудлиги ҳисобланади:
•
Синфнинг синф
-
элементи
•
Хосса
-
мазмун
•
Синф элемент андозаси
1-
расм Тугунлар дарахти
 
 
Иерархик семантик тармоқларда тармоқларнинг
қисм
тармоқларга 
бўлиниши назарда тутилади ва муносабатлар фақат чўккилар орасида эмас, 
балки тугунлар орасида ҳам ўрнатилади.
P
6
тугуни учун тугуннинг барча чўққилари 
P
4
, P
2
, Pо,
тугунлар 
аждодларида ётганлари кўринади, қолганлари кўринмайди.
«кўриниш» муносабати кўпгина «имкониятлар»ни тартиблашда тугунларни 
гурухлаш имконини беради.
Бир тугунда ётган чўққилар ва ёйлар тўғри ёки кўпбурчак билан 
чекланади. Ёй унинг қисми жойлашган тугунга тегишли бўлади. 
Pj,
тугун 
ичида жойлашан P
,
тугун авлод ҳисобланади.
Маълумотлар базасидан карорни топиш муаммоси семантик тармоқни 
қуйилган тармоққа жавоб берувчи, айрим тармоқ қисмига мос келувчи 

---

144 
тармоқ фрагментини излаш вазифасига олиб келади.
Семантик тармоқ моделининг асосий ютуғи –
у инсоннинг узоқ 
муддатли хотирасини ташкил этиш ҳақидаги замонавий тушунчаларидан 
келиб чиқади. Моделнинг камчилиги –
семантик тармоққа чиқишнинг 
излашни мураккаблиги ҳисобланади.