Муаллифларнинг картография фанининг истиқболига тегишли фикр-мулоҳаза, истак ва тавсиялари ўз ифодасини топган. Рисола уч қисмдан иборат

Атласнинг дастури - атласнинг тилини ва белгиланган 
мақсадини, уни математик асосини, мазмунини, генерализация 
тамойилларини, 
шартли 
белгиларини, 
тавсия 
этиладиган 
картографик материаллар, улардан фойдаланиш ва ҳужжатни 
тайёрлаш технологиясини белгилайдиган ҳужжат. 
Белгилар усули - алоҳида тасвирлаш усули сифатида карта 
масштабида ифодаланмайдиган ёки картографик белгига қараганда 
кам (кичик) майдонни эгаллайдиган объектларнинг ўрнашган 
жойини кўрсатиш учун ва умуман, аниқ (конкрет) пунктларга 
жойлаштирилган ҳодисаларни тасвирлаб бериш учун қўлланилади. 
Масалан, топографик карталарда белгилар билан жойдаги 
предметлар: километр ва йўл кўрсаткичлари, якка ўсган ориентир 
аҳамиятига эга бўлган дарахт (лар), радиомачталар ва ҳоказо. 
Майда масштабли мавзули ва умумгеографик карталарда белгилар 
объектларни ўрнашган жойини ва турини кўрсатишдан ташқари, 
кўпинча, бошқа вазифаларни ҳам бажаради. Масалан, объектнинг 
миқдор кўрсаткичларини (катта-кичиклигини), аҳамиятини, унинг 
вақт мобайнида ўзгаришини ва ҳоказоларни тавсифлайди. 
География – атамаси грекча “ge”-“Ер”, “grapho”-“ёзаман”, 
тасвирлайман (описываю) сўзларидан келиб чиққан бўлиб, грек 
олими Эратосфен Киренский (мил.авв. 276-194 й.) томонидан 
фанга киритилган. Фаннинг ўрганиш объекти Ер юзини эгаллаб 

---

27 
турган турли катталикдаги ҳудудлар-геотизимлардир. Бошқача 
қилиб айтганда, бу фан табиий, маъмурий-сиёсий ҳудудлар 
ўртасидаги 
хусусий 
фарқланишларни 
ўрганади. 
Қандай 
фарқланишларни? Геологиясидан тортиб маънавият, ижтимоий, 
сиёсий тузилишигача бўлган фарқланишларни! Қандай тамойил 
асосида ўрганади? Мажмуали (комплекс) ёндашув асосида 
ўрганади ва синтез қилади.
Фаннинг ўрганиш предмети нима? Бу ҳудудлар ёки унинг 
таркибий қисмларининг маълум жиҳатларини тизимли ёндашув 
асосида ўрганишдир. География фанининг тадқиқот тамойиллари: 
ҳудудийлик, мажмуалилик, синтезлилик, тарихийлик, экологик, 
тасвирийлик ёки картографик, гуманитар (инсонпарварлик) 
башоратлилик кабилар. Географик тадқиқотлар жамиятни 
ҳудудларда оқилона ташкил қилишнинг илмий асосларини 
яратишни кўзда тутади (Назаров, 2013). Фаннинг бетакрор 
(феноменал) хусусияти эса унинг мажмуали, яъни табиий ва 
ижтимоий-иқтисодий, сиёсий ҳудудий тизимларни қамраб 
олганлигидир. Шу боисдан ҳам география фанининг “нони” 
ҳудудий ва тизимли ёндашувдир. Борлиқ диалектикаси ва 
тизимлар назарияси эса география фани бир бутунлигининг 
методологик асосидир.