Муаллифлар: Ходиев Б. Ю., Бегалов Б. А., Расулев Д. М., Абидов

Биринчи даражали ҚҚҚТ
кўплаб вазифаларни бажариш имкониятига 
эга. У юқори даражадаги давлат бошқаруви(президент, ҳукумат, вазирликлар 

---

125 
маъмурияти) органларида ва катта компанияларнинг бошқарув органлари 
(корпорациялар директорлар кенгаши)да фойдаланиш учун мўлжалланган. 
Мазкур даражали тизим турли сиёсий, ижтимоий ва иқтисодий тадбирларни 
дастурга киритишга оид қарорларни асослаш учун йирик комплексли 
дастурларни режалаштиришда катта ёрдам беради. У жамоа бўлиб 
фойдаланиш тизими саналиб маълумотлар базаси турли билим соҳасидаги 
кўплаб эксперт-мутахассислар томонидан ташкил қилинади. 
Иккинчи даражали ҚҚҚТ
якка тартибда фойдаланиш тизими ҳисоб-
ланади ва бунда маълумотлар базасини бевосита фойдаланувчиларнинг ўзи 
яратади. Улар ўрта рангдаги давлат хизматчилари, шунингдек, кичик ва ўрта 
фирмалар раҳбарлари томонидан бошқарувнинг тезкор вазифаларини ҳал 
этиш учун мўлжалланган. 
Учинчи даражали ҚҚҚТ
ҳам фойдаланувчининг тажрибасига 
мослаштириладиган, якка тартибда фойдаланиш тизими саналади. Улар тез-
тез учраб турадиган тизимли таҳлил ва бошқарувнинг амалий 
вазифаларини(масалан, кредитлаш субъектини танлаш, иш ижрочисини 
танлаш, мансабга тайинлаш) ҳал этиш учун мўлжалланган. Бундай тизимлар 
илгари бирор масалани ҳал этишда амалда қўлланилган қарор натижаларидан 
келиб чиққан ҳолда, худди шунга ўхшаш янги вазифани ҳал қилиш имконини 
беради. Бундан ташқари мазкур даражадаги тизимдан ўз тажрибаси асосида 
харидорга товар танлаш имконини берувчи «интеллектуал реклама» воситаси 
сифатида узоқ вақт фойдаланиш мумкин бўлган қимматбаҳо товарлар билан 
савдо қилувчи садо корхоналарида фойдаланиш мумкин. 
4.3.4. ҚҚҚТ эволюцияси 
 
Қарорлар қабул қилишга кўмаклашувчи тизим ўз ривожланиши 
жараёнида қуйидаги йўлни босиб ўтди(1.26 - расм).
Биринчи тизимлар – транзакцияларни қайта ишлаш тизими (ТDS) бўлиб
илгаритдан берилган шаклда ахборотни рўйхатга олиш, тўплаш, сақлаш ва 
беришнинг эски операцияларни бажаришга мўлжалланган компьютер тизи-
мидир. Бундай тизим доирасида қарор қабул қилиш фақат ахборот билан 
таъминланади. 
Ахборот тизими ривожланишининг қуйидаги босқичи орқали 
бошқарувнинг автоматлаштирилган тизими концепцияси пайдо бўлди.
Ушбу концепция бизда бошқарувнинг автоматлаштирилган тизими 
(БАТ), ғарбда эса MIS(Management Information Sistem) деб ном олган. 
MIS – бу компьютер тизими бўлиб, бошқарув қарорларини қабул қилиш 
учун зарур бўлган ахборот билан ўз вақтида таъминлаш учун кўплаб 
манбалардаги маълумотларни танлаш ҳамда интеграциялашга мўлжалланган. 
Мазкур концепциянинг асосий қоидалари: 
ES – эксперт
тизими(1980й.) 
DDS - šарорларни 
šœллаб-šувватлаш 
тизими(1980й.) 

---

126