|
ZarUT s h a rti
Ular narsSarriing miqdoriy tengligini belgilash uchun ,,qancha bo'lsa, shuncha" iborasidan foydalanishni o'rganadi"lar. Taxmina ikkinchi mashg'ulotdan so'ng pedagog (tarbiyachi) ,,barava so'zini qo'llay boshlaydi. Kichkintoylar har ikkala iborani (tushut chani) sekin-asta o'zlashtirib oladilar.
Narsalarning ikki yig'indisini taqqoslash'yuzasidan beriladigaf xilma-xil topshiriqlar ,,baravar", ,,qancha bo'lsa, shuncha" ,,ko'p", ,,kam" nisbatlarining ma'nosini tushuntirishga imkon beradi. Bolalar narsalarni birining ustiga ikkinchisini qo'yish yoki yonma-yon qo'yish yo'li bilan bir-biriga solishtirib ko'rib, predmetlar baravar yoki baravar emasligini, qaysi narsalar ko'p (kam) ekanligini aniqlaydilar. Havo rang doirachalar kammi (ko'pmi) yoki qizil doirachalarmi Bolalarga stullar yetarmikan? Qiz bolalarga olmalar yetarlimi? va hokazolar. 2-5 narsalardan iborat narsa yig'indilari taqqoslab ko'riladi, chunki bolalarda miqdoriy tarkib jihatidan turlicha bo'lgan guruhlarni idrok etish tajribasini orttirib borish muhim ahamiyatga ega. ;
Bir xil yoki har xil miqdordagi narsalari bo'lgan guruhlarni bir-biriga taqqoslash mashqlari galma-gal bajariladi, bunda shunday guruhlar taqqoslanadiki, ularning birida ikkinchisiga qaragandabir narsa ortiq (kam) bo'ladi (2 va 3; 3 va 3; 3 va 4; 4 va 4; 4 va 5 va hokazo). Bu miqdoriy nisbatlarning farqini bilish ko'nikmasini o'stirishga yordam beradi.
Narsalarning teng yoki teng emasligini, qaysi»||lar ko'p (kam) ekanligini bilish uchun bir narsa ustiga ikkmchisim yoki bir narsa yoniga ikkinchisini qo'yish, ularni juftlash kerak, aeodoimo ta'kidlab turiladi.
Bolalar narsalarni o'ng qo'l bilan olishga o'ngga tomon harakatlanib bir qator qilib terishga bilan aniq taqqoslashga, ular orasidagi masofani qat'iy hisobga olishga o'rgatiladi.
-,,Ortiq", ,,kam", ,,teng" nisbatlari predmetlarni bir-biriga taqqoslab aniqlanadi. ,,Pedagog (tarbiyachi) bolalarga birma-bir savollar berib, ularni qaysi narsalar ko'p va qaysilari kam ekanligini ko'rsatishga, har ikkala guruhdagilar
nomini aytishga, taxminan quyidagicha javob berishga undaydi: ,,Qizil rang doirachalar havo rang doirachalarga qaraganda ko'p", ,,Havo rang doirachalar qizil rang doirachalarga nisbatan kam", ,,Havo rang doirachalar qancha bo'lsa, qizil doirachalar ham shuncha".
Birida ikkinchisidagiga qaraganda bitta ortiq narsa bo'lgan yig'indilar birinchi marta taqqoslanayotganda, ular tengmi va qaysilari ko'p, degan savollarga kichkintoylarning ko'pchiligi ,,ular teng" deb javob beradi. Bunga sabab shuki, oldingi mashg'ulotlarda miqdor jihatidan teng narsalar yig'indilarigina taqqoslanilgan edi; ilgari o'zlashtirilgan tasawurlar yangi vaziyatni idrok etishga ta'sir ko'rsatadi.
jftlab qo'yilgan narsalarni navbatma-navbat (qo'li bilan) ..ortiqcha narsa ustida to'xtalib tushuntiradi: „Bitta quyoncha ortiqcha, demak ular olmaxonchalarga qaraganda ko'p. Bitta olmaxoncha yetishmaydi, demak ular quyonchalarga qaraganda kam".
Kichkintoylarga ortiqcha narsa qayerdaligini yolii qayerda bitta narsa yetishmasligini ko'rsatib berish taklif qilinishi.
Bolalar narsalarning rangi, shakli yoki hajmigaqlrab taqqoslaydilar va guruhlarga ajratadilar, turli guruhlardagi narsalar sonini solishtirib ko'radilar. Ular yig'indidagi hamma narsalar uchun umumiy bo'lgan belgilarni ham, undagi narsalarning faqat bir qismi uchungina umumiy bo'lgan belgilarni ham aytib beradilar.
Guruhni qismlarga ajratib, bolalar ular o'rtasidagi miqdoriy munosabatlarni bilib oladilar. „ Doirachalar ko'p, katta doirachalar ham, kichik doiralar ham bor. Katta doirachalar kam, kichkinalari esa ko'p". Tarbiyachi ayni bir xil narsalar o'rtasidagi miqdor nisbatlarni muntazam ravishda o'zgartirib turadi .Masalan.hayo tipdagi topshiriqlarni berish foydali: ,,Stol atrofidao'tirgan bolalar qancha bo'lsa, shuncha qoshiq olib kel", ,,Hamma bolalar uchun qalam olib kel va ularning bar biriga bittadan qalam ber", ,,Bolalarga qalamlar yetdimi?", ,,Sen qancha qalam olib kelding?" (,,Stol atrofida nechta bola bo'lsa, shuncha".) Agar bola yanglishgan bo'lsa, unga yetmagan narsani qo'shish yoki ortiqchasini olib qo'yish taklif qilinadi.
Sanashni bilmaganligi sababli, kichkintoylar faqat hissiy idrok asosida ko'p har xil tovushlar chiqaradilar: chapak chaladilar yoki qo'llarini ko'taradilar, yoki tarbiyachi bolg'acha bilan necha marta taqillatgan bo'lsa, shuncha marta taqillatadilar.
Tarbiyachi avval bir marta taqillatadi, bolalar topshiriq ma'nosini tushunib oladilar, shundan keyin ulardan 1 tadan 3 tagacha taqillatish talab qilinadi. Pedagog (tarbiyachi) bir zaylda, bir tovushni ikkinchisidan aniq ajratib taqillatadi. Agar bolalar ayrim tovushlarni hosil qilishga qiynalayotgan bo'lsalar, pedagog:
,Bitta, yana bitta", deb turib, ayrim tovushlarni o'zi hosil qiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
