Muallif: o’q. A. Avliyoqulov

Bolalarga hisoblash usulini o'rgatish. Bolalar arifmetik amallarni ifoda etishga va uni asoslab berishga o'rganib olganlaridan keyin ularni hisoblash usullari bilan tanishtirish mumkin. Ular qo'shish va ayirishni 1 ni qo'shib va ayirib o'rganib olishlari kerak. Bolalar ushbu usullarni egallab borishda qo'shni sonlar o'rtasidagi bog'lanish va munosabatlarni tushunishga hamda sonlarning birliklardan iborat tartibini bilishga tayanishlari lozim.

Arifmetik amallarni o'rgatish jarayonidagi mashg'ulotlarning bir qismi sonlarni solishtirish va sonlarning birliklardan iborat tarkibi haqidagi bilimlarni mustahkamlashga o'rgatadi. Bolalarga hisoblash usullarini qanday o'rgatish mumkin? Rasm bo'yicha quyidagi masalani tuzishni taklif etish mumkin: ,,Yuqoridagi simga

5. 
   ta chumchuq, pastdagisiga 2 ta chumchuq qo'nib turibdi. Simlarga nechta chumchuq qo'nib turibdi?" Masalani muhokama qilayotib, bolalar masalani yechish uchun 5 ga 2 ni qo'shish kerakligini aniqlaydilar. Ularning barcha chumchuqlarni bir yo'la sanab chiqishlarining oldini olib tarbiyachi: ,,Biz qanday qilib qo'sha- miz?"— deb so'raydi. Bolalar odatda: ,,Sanash kerak" — deb javob beradilar. Tarbiyachi: ,,Yuqoridagi simga nechta chumchuq qo'nib turibdi?"^— deb so'raydi.—,,5 ta chumchuq". — ,,Agar biz yuqoridagi simda 5 ta chumchuq qo'nib turganini bilsak, sanashning nima keragi bor? 5 ga 2 ta 2 ni qo'shish kerak: 5 ga 1 ni qo'shsak 6,
   
6. 
   ga 1 ni qo'shsak 7. 5 ga 2 ni qo'shsak 7 bo'ladi. Simlarda nechta chumchuq qo'nib turibdi?" Bolalar javob beradilar. Tarbiyachi bittalab qo'shishni o'rganishlarini aytadi va 5 ga 2 ni qanday qo'shish kerakligini esga olishni taklif qiladi.
   

Malar bittalab qo'shishni o'rganib olganlaridan keyin ayirishga isalalarni yechishda u bittalab ayirishni ko'rsatadi.

/irish usulini quyidagicha ifodalash lozim: 1 tasi kam 5 bu—

1 tasi kam 4 bu—3. a Keyinchalik bolalar 3 ni qo'shadilar va ayiradilar. j' Bolalarni arifmetik amallarni ifoda etishni hisoblash usullaridan mrq qila bilishga o'rgatish uchun qo'shishda—,,ga", ayirishda —

,,dan" qo'shimchalaridan foydalanish maqsadga muvofiqdir.

Bolalar hisoblash vaqtida olingan javob bilan birga (5 qo'shuv

3 barobar 8) arifmetik amallarni takrorlaydilar, shundan keyingina ular masala savoliga javob beradilar.

Dastlab bolalar ko'rsatma material asosida, keyinroq miyada sonlarning to'g'ri va teskari keUW-ketligi haqidagi biMplar huMfcda ular o'rtasidagi bog'lanish va njMosabatlarni tushuniJEa asojlHnib hisoblaydilar. "* s •

Yil oxirida bolalar masala tuzishni, undagi shailfva savolni farq qila bilishni, berilgan sonlarni ajratib olishni, ular o'rtasidagi miqdoriy munosabatlarni aniqlashni, arifmetik amallarni to'g'ri to'plashni va ifoda etishni, hisoblash usullaridan foydalanib, harakat natijasini topishni va masala savoliga to'liq javob berishni bilishlari kerak.