Muallif: Chortoq tuman xtb ga qarashli 8 umumiy oʻrta ta’lim maktabi biologiya fani oʻqituvchisi Hodjiyeva Munira 9-sinf. Biologiya Mavzu

3.

 

Kislorodli parchalanish – aerob nafas olish bosqichi  - oldingi bosqichda hosil 

boʻlgan metobolitlarning parchalanishi va 36 ATF sintezlanishidan iborat.  

Aerob parchalanishning umumiy sxemasi quyidagicha boʻladi. 

                 2C

3

 H

6 

O

3

 + 6O

2

 +36H

3

 PO

4

 + 36ADF       6 C O

2

 +42H

2

 O+36ATF 

Shunday qilib, glyukozaning toʻliq parchalanishi jarayonida 38 molekula ATF, 

jumladan, ikki molekula ATF aerob, 36 molekula aerob bosqichda sintezlanadi. 

Kislorodli bosqichda ajralib chiqqan energiyaning 55 % i ATF shaklida jamgʻariladi 

qolgan qismi issiqlik shaklida atrof muhitga sochilib ketadi.  

Barcha tirik organizmlar energiyani olish turiga qarab ikkita katta: 

                1.  Avtotroflar  

---

 

 

                2.  Geterotroflar guruhiga boʻlinadi.  

                Avtotroflar  (auto  –  oʻzim,  trofo  –  oziq)  –  korbonat  angidrid,  ammoniy 

nitrat va sulfidlardan foydalanadigan, anorganik  moddalardan  hayot   faoliyati  uchun  

zarur organik  moddalarni hosil qiluvchi  organizmlardir. Bularga deyarli barcha yashil 

oʻsimliklar, suv oʻtlari, ba’zi bakteriyalar fotosintezlovchi, xemosintezlovchi organizmlar 

kiradi. Avtotrof organizmlar qaysi energiya manbaidan foydalanishiga qarab ikki guruhga: 

fototrof  va  xemotroflarga  boʻlinadi.  Fototroflar  quyosh  energiyasidan,  xemotroflar  esa 

kimyoviy reaksiyalar natijasida ajralib chiqadigan energiyadan foydalanadi. 

Geterotroflar (getero – boshqa, trofo – oziq) – uglerod va energiya manbai sifatida 

tayyor organik moddalardan foydalanuvchi organizmlar. Ularga odamlar, hayvonlar va 

mikroorganizmlar kiradi. 

Miksotrof  organizmlar  –  oziqlanish  jihatidan  oraliq  organizmlar  miksotrof 

hisoblanadi.  Ular  ham  avtotroflarga, ham  geterotroflarga  oʻxshab  oziqlanadi. Masalan, 

yashil evglena, hasharotxoʻr oʻsimliklar.