Muahammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti huzuridagi pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish tarmoq

4.

 

MINUS 

 orqali 

fakultet

 jadvalda bor, 

fakultet1 

da yo’q ma’lumotlarni ko’ramiz:

 

 

5.

 

Endi 

fakultet 

da bor 

fakultet1

 da yo’q ma’lumotlarni chiqaramiz:

 

 

 

 

 

---

23 

 

 

 

---

24 

 

XULOSA 

 

Ma’lumotlar  bazasini  boshqarish  tizimi  –  o’zaro  bog’langan  ma’lumotlar  to’plami  va  bu 

ma’lumotlar  bilan  bog’lanishga  yordam  beruvchi  biriktirilgan  dasturlar.  Bu  ma’lumotlar  to’plami 

ma’lumotlar bazasi deyiladi. 

Oracle  dasturi  ma’lumotlar  bazasini  boshqarish  tizimlaridan  bo’lib,  server  va  klient 

ko’rinishida o’rnatish mumkin va berilgan ruxsat doirasida ishlatish mumkin. Bu dastur asosan katta 

xajmdagi ma’lumotlar bilan ishlaganligi uchun , asosan yirik korxonalarda ishlatiladi. Axborot bilan 

shlash uchun Oracle dasturidan foydalanish quyidagi qulayliklarga ega ekanligini bilib oldim: 



 

Har xil formatdagi katta hajmli axborotni ancha ratsional usulda saqlash; 



 

Ma’lumotlarga tez kira olish imkoniyati; 



 

Yopiq ma’lumotlarga kafolatli cheklovlar qo’yish; 



 

Kompyuter tarmog’ida axborot bilan ishlash uchun mijoz-server arxitekturasiga 

asoslangan dasturlar yaratish. 

Bizga Oracle dasturida relyatsion ma’lumotlar bazasini yaratish mustaqil ish sifatida berilgan 

edi.  Dastavval  Oracle  dasturini  kompyuterga  yuklab  oldim.  Men  “Fakultet”  ma’lumotlar  bazasini 

yaratishni  tanladim.  Buning  uchun  avval  predmet  sohani  ya’ni  Fakultetlarni  tahlil  qildim.  Keng 

qo’llaniladigan modellardan biri mohiyat-aloqa modeli bo’lib, asosan obyektlarning yig’indisini va 

ular o’rtasidagi bo’liqlikni tasvirlaydi. Fakultet MB sining obyektlari va atributlarini tanlab mohiyat-

aloqa modelini yaratdim. 

Oracle  SQL  kodlari  orqali  buyruqlarni  qabul  qiladi.  Bu  so’rov  tili  ma’lumotlar  bazasini 

yuklash,  uni  to’xtatish,  montirovka  qilish,  jadvallar  yaratish,  o’chirish,  o’zgartirish,  ma’lumotlar 

ichidan  kerakligini  chiqarib  olish  va  boshqa  vazifalar  uchun  ishlatiladi.  Fakultet  MB  sining 

relyatsion modelini yaratish uchun CREATE TABLE  komandasidan foydalanib 6 ta jadval yaratib 

oldim.  INSERT  buyrug’idan  foydalanib  jadvallarga  ma’lumotlar  kiritib  chiqdim.  Biror  dorining 

narxini  o’zgartirish  kerak  bo’lganda  UPDATE  buyrug’idan,  yaroqlilik  uddati  o’tgan  dorilarni 

o’chirish  uchun  DELETE  buyrug’idan,  o’zimizga  kerakli  ustunlarni  chiqarish  uchun  SELECT 

buyrug’idan  foydalanishni  bilib  oldim.  GROUP  BYva  HAVING  operatorlaridan  foydalanib 

murakkab  so’rovlar  yaratishni  o’rgandim.  Ishni  bajarish  jarayonida  bir  xil  ma'lumotlar  bo‘lsa, 

guruhlanishini,  aks  holda  natijalar  guruhlanmagan  holda  chiqarilishini  ko’rdim.  HAVING  –  kalit 

so’zi  bilan  berilgan  shart  atributlarning  konkret  qiymatiga  emas  balki  GROUP  BY  sharti  bilan 

yaratilgan guruhga tegishli bo’lishini, agar tanlash sharti guruhga tegishli bo’lmay atributga tegishli 

bo’lsa, u holda WHERE kalit so’zidan foydalanish lozimligini natijalardan ko’rdim. Tanlab olingan 

satrlar sonini chiqarish uchun COUNT funksiyasi ishlatilishini misollarda bajardim. 

Jadvallarni  birlashtirishda  UNION  va  UNION  ALL  hamda  JOIN  buyruqlarining  farqini 

ko’rib chiqdim. INTERSECT va MINUS buyruqlarini qaysi holatlarda ishlatilishini bilib oldim. 

Oracle  dasturida  “Fakultet”  relyatsion  ma’lumotlar  bazasini  yaratish  jarayonida  bir  qancha 

qiyinchiliklarga  duch  keldim.  Shunga  qaramay  xatoliklarni  bartaraf  etib,  ko’zlangan  natijaga 

erishdim.