Муќаддима

 
Atmosfera havosini absorbsiya usulida tozalash. Xemosorbsiya 
haqida ma’lumot 
Agar  gaz  yoki  havoni  suyuqlik  yutib  olsa,  bu  jarayon  absorbsiya  deyiladi. 
Absorbsiyaning  harakatlantiruvchi  kuchi  o’zaro  ta’sirlanuvchi  komponentlar  (ya’ni, 
suyuqlik  bilan  gaz)ning  dastlabki  va  muvozanat  holatidagi  parsial  bosimlarining  farqi 
hisoblanadi va quyidagicha ifodalanadi: 
)
(
*
)
(
)
(
)
(
''
''
'
'
''
''
'
'
p
газ
p
газ
p
газ
p
газ
P
P
P
P
P
P
P
P
P






 
bu  erda 
'
газ
P
  –  tozalash  qurilmasiga  kirayotgan  yutuvchi  suyuqlikning  gaz 
fazasidagi parsial bosimi, Pa; 
''
газ
P
 – shu komponentning kurilmadan chiqayotgan paytidagi parsial bosimi, Pa; 
'
p
P
  –  qurilmaga  kirayotgan  yutuvchi  komponentning  suyuqlik  ustida  muvozanat 

---

88 
 
paytidagi parsial bosimi, Pa; 
''
p
P
 – shu komponentning qurilmadan chiqayotgan paytidagi parsial bosimi, Pa. 
Ushbu formuladan ma’lumki, agar gaz fazasidagi yutuvchi aralashmaning parsial 
bosimi  suyuqlik  ustidagi  parsial  bosimga  tenglashsa,  absorbsiya  jarayonining 
harakatlanuvchi kuchi pasayadi. 
Absorbsiya  va  desorbsiya  jarayonlarni  birgalikda  amalga  oshirish  yutuvchi 
moddaning bir necha marotaba qayta qo’llashga va yutilgan toza komponentning ajratib 
olishga imkon beradi. Ammo gaz yoki havoni tozalashda desorbsiya jarayonini amalga 
oshirish shart emas, chunki yutilgan modda keyinchalik zararsizlantiradi. 
Absorber qurilmasi (13-rasm) suvni purkab (sachratib) beruvchi forsunka (1), suv 
qatlami  (2)  va  o’tkazma  (nasadka)  (Z)dan  iboratdir.  Tarkibida  zaharli  modda  tutgan 
havo yoki gaz (uning parsial bosimi R
gaz
) o’gkazma (3) dan pufakchalar shaklida o’tib, 
suyuklik  qatlami  (2)  da  tozalanib  qurilmadan  chiqib  kyetadi.  Agar  tarkibida  zaharli 
moddali  gazning  parsial  bosimi  R
gaz
,  bo’lsa,  bu  moddaning  parsial  bosimi  qurilmadan 
chiqayottanda 
''
газ
P
  bo’ladi,  ya’ni  R
gaz
>
''
газ
P
  bo’ladi.  YUtuvchi  suyuqlik  forsunka  (1) 
orqali qurilmaga kirib, pastki quvur orqali undan chiqib kyetadi. 
   13-rasm. Absorberning sxemasi. 
 
Havo  yoki  gazlarni  tozalash  samaradorligini  oshirish  maqsadida  erituvchilar 
o’rnida  zaharli  gazlarni  yutuvchi  kimyoviy  moddalar,  masalan,  kislota,  ishqor,  tuz  va 
ularning  suvdagi  eritmalari  (ya’ni,  elektrolitlar)  qo’llaniladi.  Masalan,  gazlarni 
oltingugurt  oksididan,  vodorodli  oltingugurt  (H
2
S)  va  metilmerkaptandan  tozalash 
uchun  ishqor  (NaOH)  qo’llaniladi.  YA’ni,  SO
2
  gazi  ishqor  eritmasi  yordamida 
neytrallanadi va natijada tuz hosil bo’ladi: