Moylar va maxsus

M O YLARN I A D SO R B SIY A U S U L I BILAN
TOZALASH
M o y la rn i ad so rb siy a u su li b ilan to z a la sh ad so rb e n t la rni 
sm o lali va o ltin g u g u rtli b irik m a la rn i, t o ‘y in m a g a n va polisiklik 
a ro m a tik u g lev o d o ro d larn i, 
sh u n in g d e k , o rg a n iq kislotalarni, 
su lfat k islo ta q o ld iq la rin i va e ritu v c h ila rn i ta n la b (saylab) 
a jra tish
qobiliyatiga 
aso slan g an . 
T o z a la sh
natijasida 
m o y larn in g
rangi 
y ax sh ilan ad i, 
u n in g
barq aro rlig i, 
y o p ish q o q lik in d ek si, kokslanishi yaxshilanad i.
M oylarni to zalash d a ad so rb e n tla r 
sifatid a tab iiy loylar, 
s u n ’iy aly um osilikatlar q o ila n ila d i. T abiiy lo y lam i tozalash 
ja ra y o n id a q o ila s h d a n oldin u la r sulfat kislota 
yoki xlorid 
kislota bilan aktivlanadi va quritiladi.
M oylarni va p arafin larn i ishlab ch iq ish texnologiyasida 
ad so rb e n tla r m ah su lo tla rn i n aften kislotalarning tu z id a n , sulfat 
k islo talar 
tu z la rid a n , n o rd o n g u d ro n lard an , sulfat kislotalar, 
sm o la la r va tan lo v ch i eritu v ch ilar q o ld iq larid an to zalash d a keng 
q o ‘llaniladi.
S a n o a td a asosan quyidagi tozalash usullari q o ila n ila d i:
1. Y axshilab m ay d alan g an adsorbent y o rd a m id a k o n tak t 
u sulida tozalash.
2. P erkolatsiya yoki ad so rb e n t d o n alari u stid an o ‘tkazib 
filtrlash.
3 .1 . Kontakt usulida tozalash
K o n tak t 
to zalash d a m o y lar m ay d alan g an oqartiruvchi 
tu p ro q
bilan 
aralashtiriladi. 
A d so rb en tn in g
aktivligi 
uni 
m aydalanganligi darajasiga 
b o g iiq b o ig a n lig i u c h u n uni 
yaxshilab m aydalanadi. M o yning yopishqoqligini kam aytirish 
u c h u n , u n i 
ad so rb e n tn i g ‘ovaklariga so ‘rilishini yaxshilash 
u c h u n m oyni qizdiriladi.
Jara y o n h aro rati xom ashyoni sifatiga, a d so rb e n tn i tabiatiga
34

---

(xossasiga), talab qilingan to zalash darajasiga bog‘liq. Y engil 
distillât m oylari 80— 120°C d a k o n ta k t qilinadi, o ‘rta distillyat 
m oylari 140—170°C da, og‘ir m o y lar 180—220°C . Jarayonning 
effektivligi 
m oyni tu p ro q bilan k o n tak t vaqtining o ic h a m ig a
bog‘liq. K o n tak t vaqti 20—25 m in. d av o m etadi.
Jaray o n n in g afzalligi — to zalash darajasini boshqarish 
m um kinligida. 
Bu 
esa 
tayyorlanayotgan 
m oy 
rangining 
o ‘zgarishi bilan 
aniqlanadi va jara y o n n in g h aro ratin i va 
adsorbentni m oyga n isb atan o lin g an nisbati bilan boshqariladi. 
M oy t o ‘xtovsiz to zalan a d i, zararli aralash m alar birdaniga ajratib 
olinadi. Jarayonning kam chiliklariga: ad so rb en tn i regeneratsiya 
qilishni qiyinligi ad so rb en t bilan birgalikda 35—40 % m oyni 
yo‘qotilishi, m oyni y u qori h a ro ra td a sintetik alyum osilikatlar 
ta ’sirida biroz krekingga u ch rash i, ad so rb en tn i qurilm ada 
regenerirlanm asligidadir.