Moskow mining institute publishing house

1-ekskavator; 2-avtosamosval; 3-bunker-tarqatgich; 4-zaboy lentali konveyer.
Yumshatilgan qoyasimon tog’ jinslarida zaboy profili ularning tabiiy qiyalik burchagiga mos ravishda o’rnatiladi. Zaboy tog’ jinsi yig’imi kengligi bo’yicha bir hil bo’lmagan balanlikka ega bo’ladi. Tog’ jinsi yig’imi pog’ona balandligi, stelik bo’yicha kirish kengligi, tog’ jinsining portlanuvchanligi, burg’ulash- portlatish ishlarining parametrlari va portlatish sxemasiga bog’liq. Amaliyotda tog’ jinsi yig’imi (1,3-5)hy oralig’ida o’zgaradi.
Qoyasimon tog’ jinslarini qazib olish va yuklash sxemasi qo’llaniladigan transport vositalariga bog’liq. Temiryo’l transportidan foydalanishda qo’yidagi qazish va yuklash sxemalaridan foydalaniladi. Portlashda yoriq tog’ jinslarini siltanishi oqibatida yarim qoyasimon tog’ jinslarini tog’ jinsi yig’imini qazib olish bitta zaxodka bilan amalga oshiriladi (rasm. 3.10). Portlatish ishlari temiryo’l transporti yo’lini joylashtirishdan yoki ularni yotqizishdan keyin
amalga oshiriladi. Bu holat tog’ jinsi yig’imi kengligi (m) quyidagicha bo’lganda mumkin:
В < Ry + R_p-C (3.3)
bunda, S-2.5^3 - yig’imning pastki qismi va yo’l o’qi orasidagi masofa, m.
O’rtacha yoriqli yarim qoyasimon va kamroq qoyasimon tog’ jinslarini portlatishda yig’im ikkita zaxodka bilan qazib olinadi (rasm. 3.10). Birinchi zaxodkani qazib olishdan keyin yo’l yangi trassaga ko’chiriladi va ikkinchi zaxodka qaziladi, keyin yangi blok portlatiladi. Bunda yig’im kengligi:
В < R _y + Rp + А - C (3.4)

bunda, A-yo’lni qayta joylashtirish qadami, m.

3.10-rasm.. Portlatilgan tog’ jinsi uyumini bir (a) va ikki (b) zaxodka bilan qazib olish
sxemasi.

Qoyali tog’ jinslarini ko’pqatorli portlatishda yig’im kengligi 50-70m ni tashkil qiladi. Uyum bunday holatda bir nechta zaxodkalar bilan qazib olinadi. Yo’llar portlatishdan oldin mumkin bo’lgan uyumdan tashqariga chiqariladi yoki portlatiladigan blokdan tashqariga chiqariladi.

Avtomobil transportida uyumni qazib olish tor zaxodkalar bilan amalga oshirilishi mumkin, ular kengligi А_н = (0,5 -И) R_{4 y} bo’ladi, yoki normal zaxodkalar
bilan qaziladi va kengligi А_н = (1,5 -1,7)R_4y, shuningdek keng zaxodkalar (panel) bilan qaziladi.
Konveyer transportidan foydalanishda portlatilgan massani yuklash kolosnyakli elaklar bilan jihozlangan bunker-tarqatgich bilan yuklaniladi. Kon massasining qattiqligi yuqori bo’lganda harakatlanadigan maydalash agregatlaridan foydalaniladi. Zaboy konveyerlarining siljish sonini kamaytirish uchun konveyer qayta yuklagichlaridan foydalaniladi.
Draglayn tog’ jinsini yon va oxiri berk zaxodkalar bilan qazib olishi mumkin (rasm. 3.11). Bunda u pog’ona yuqorisida, oraliq maydonda va pog’ona pastki qismida joylashishi mumkin.
Draglaynni pog’ona yuqorisida joylashtirish holatida kon massasi ag’darmaga tashiladi yoki transport vositalariga yuklanadi. Draglayn zaboyi uning cho’michi harakatiga mos ravishda qiya profilga ega bo’ladi. Zaboyning mumkin bo’lgan balandligi pasportdagi qazish chuqurligiga, zaboy qiyalik burchagi va draglaynni o’matish joyi bilan aniqlanadi. Zaxodkaning maksimal kengligi (m):
^Амах = ^{R (sln}O + ^Sln°l) ⁽³.⁵⁾
bunda, m_x =30+45, rn₂ =30^45 - draglaynning harakati o’qidan massiv tomonga va qazib olingan bo’shliqqa qaytish burchagi (rasm. 3.12), daraja.


3.11-rasm.. Draglayn ishlash sxemasi:
a,b,v - draglaynni mos ravishda pog’ona ustida, oraliq maydon va pog’ona pastki qismida joylashtirish orqaliyon zaboyli; g-draglaynnipog’ona ustida joylashtirgan holda oxiri berk zaboyli.
Asosan ag’darmaga ishlashda о = 0. Unla qazib olishda draglaynning umumiy burchagi со = со₂ =30^-45°. Yuklashda draglaynning qiyalik burchagi 90°

dan oshmaydi. Unda zaxodka kengligi (m):