Morfologik tahlilda qo’shimchalar kombinatsiyasi

Qaratqich kelishigi. QK uch xil qo'llanadi: kitobning varag'i, mening uyim, qoshin qarosi. QK ko'rsatkichini olgan so'z qaratqich, u bog'langan so'z qaralmish deyiladi. Qaratqich-qaral-^mish munosabati ancha barqaror bo'lib, bu QK ko'rsatkichining ^so'z birikmasidagi o'rni ancha barqarorligi bilan belgilanadi.
QK shuning uchun, shuning singari kabi birikuvlarda so'z
wikmasi hosil qilmaydi, balki so'zning ajralmas qismiga aylanadi.
QK ni olgan so'z EK ni olgan so'z bilan birga qo'llanadi. Bunday
j|^Urilishli so'z birikmalari [QKdagi ism + EKdagi ism] so'z
"ikmasi umumiy qolipining voqelanishidir. QK ning keltirilgan uch xjl ko'rinishi nutq ko'rinishj bog'lanuvchi so'zlarning lug'aviy ma'nosiga bog'liq ravish^' yuzaga chiqadi.
Tushum kelishigi. TK ham bir necha morfologij; ko'rsatkichga ega: -Hi, -n, -i. TK dagi so'z faqat fe'l bilan bog'lanadi. Fe'llar TK dagi so'zga munosabatiga ko'ra, ikkig_a ajraladi: o'timli fe'llar va o'timsiz fe'llar. TK ham ko'p hollarda BK bilan o'rin almashadi: kitobni o 'qidi - kitob o 'qidi, olmani edi-olma edi. TK bilan shakllangan so'z gap tarkibida so'z kengay-tiruvchisi - to'ldiruvchi vazifasini bajaradi: Novdalarni bezab g 'unchalar tongda aytdi hayot otini. (H.Olim.)
Kelishiklarning belgili/belgisiz qo'llanilishi masalasi munozaralidir. Biz KK dagi so'z uyushganda oldingi so'zshakl-lardagi kelishiknigina belgisiz deyish tarafdonmiz. Masalan: Salim, Karim va Halimni ko'rdim (belgisiz TK). Opalarim va akalarimning dardluri bir dunyo (belgisiz QK). Na sada daraxtlari osti, na machitlar, na doim bazm qiziydigan gavjumda biror sharpa eshitasiz (belgisiz O'PK). (J.Abd.)
Jo'nalish kelishigi. JK ko'rsatkichi -ga. JK semantikasiga yo'nalganlik, xoslik, tenglashtirish kabi ma'no turlan xos. Bu ma'nolar birikuvchi so'zlaming xususiyatidan kelib chiqib o'zgarib ketaveradi: ukamga olmoq, maktabga bormoq. Birinchi birikmada «atalganlik» ma'nosi uka va ol, ikkinchi birikmada «yo'nalganlik» ma'nosi maktab va bormoq so'zlarining lug'aviy va grammatik ma'nosiga bog'liqdir. JK UGMdagi kategorial ma'no esa «olding-gi so'zni keyingi so'zga hoi va to'ldiruvchi vazifasida bog'-lash»dir.