Монография Оке цивилизациясининг умумий таърифига багишланган



Download 4,75 Mb.
Pdf ko'rish
bet6/118
Sana24.02.2022
Hajmi4,75 Mb.
#188333
TuriМонография
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   118
Bog'liq
Окс цивилизацияси

26 Аскаров А. А. Древнеземледельческая культура эпохи бронзы юга Уз­
бекистана. Ташкент, 1977; Аскаров А. А, Ш иринов Т. Ш. Ранняя городская 
культура на юге Средней Азии. Самарканд, 1993.
27 Sarianidi V. Margiana and Protozoroastrism. Athens, 1998; Sarianidi V. I. 
Seal-Amulets o f the Murgab Style // The Bronze Age Civilization o f Central 
Asia. Recent Soviet Discoveries. Ed. by Kohl P. L., New York, 1981 •, Sarianidi V. 
Amiet P. L’age des echanges inter-iraniens 3500 - 3700 avant J. - C. Paris, 1986. 
Информационный бюллетень М АИКЦАВып. 14, М., 1988.
13


бир-бири билан якин маданий ва этник алокада булган28.
В. И. Сарианиди Туголок 1, Туголок 21 ва Гонур ёдгорликла- 
рида сунгги ун йилликлар давомида нихоятда катта фан янги- 
ликларини кулга киритганлигини айтиб утишимиз, килинган 
янгиликларнинг бир йуналиши ёзув сохасида булганлигини 
эътироф этишимиз керак. 2001 йил Гонур ёдгорлигидан ци­
линдр шаклли мухр топилган булиб, унда харфга асосланган 
михсимон ёзув ифодаланган29. Ушбу ёзувни А1Щ1нинг Фи­
ладельфия шах,рида жойлашган Пенсильвания университета 
профессори Т. Шарлач укишга муяссар булди. Т. Шарлачнинг 
фикрига кура Маргуш мухри Саргон мухрларини эслатади
аникроги Нарам-Син ёки ундан кейинги хукмдорлар даврига, 
милоддан аввалги 2250 - 2200 йилларга тугри келади. Албатта, 
Месопотамияликлар Маргуш ёки Бактрияни ишгол килганли- 
ги тугрисида тарихда хеч бир хабарлар учрамайди, аммо ма­
даний ёки савдо алокалари булганлигини Маргуш мухри хам 
тасдиклайди.
Т. Шарлач Маргуш мухрини хукмдорларга тегишли экан- 
лигини баён этади ва унда ифодаланган ёзув икки катордан 
иборат булиб, юкори катори укишга яроксиз холатгача еми- 
рилиб, учиб кетган. Пастки каторда мухр эгасининг исми ва 
касби “[L] u’-KA-x [s]agi arad-z[u]” шаклида ифодаланган 
булиб, “Лукакс, коса ва хизматкорлар хукмдори” маъносини 
англатади30. Т. Шарлачнинг фикри буйича бу вазифа сарой ёки 
ибодатхона аъёнларига, вакилларига тегишли булиб, Лукакс 
курбонликларни кабул килувчи мансабида булган.
2SAmiet P. Elam and Baktria. Baktria. An Ancient Oasis Civilizations. Roma-
Venezia, 1989;A m ietP . Glyptique Susienne. Des origines a L’epoque des perses
Achemenides (MDAI, t. XLIII). Paris, 1972; Amiet P. L’age des echanges inter-
iraniens 3 5 0 0 - 1700 avant. P., 1986.
29 Сарианиди В. И. Маргуш. Древневосточное царство в старой дельте 
реки Мургаб... 2002. - С 330.
30 Сарианиди В. И. Маргуш. — С 331.
14


В. И. Сарианидининг хулосасига кура ушбу мухр Туркмани- 
стонга хос булган гипс таркибли малла рангли юмшок мармар 
тошдан ясалган. Туркманистонлик геологларнинг хулосаси­
га кура шу таркибли мухрлар Жанубий Туркманистонда кенг 
таркалган.
Келтирилган маълумотлардан шундай хулоса килиш мум- 
кинки, фикрлар карама-каршилиги мавжуд, ушбу топилмани 
В. И. Сарианиди ясалган ашёсига нисбатан махаллий Маргуш 
мухри деб аташни истаса, ундаги ифода Месопотамияга оид- 
лигини курсатмокда, демак ёзув ифодаланган мухрларнинг то- 
пилишига кадар Урта Осиёда бронза даврида михсимон харф- 
ли ёзувнинг мавжуд булганлиги муаммоси очик колади.
Урта Осиёда ёзувнинг шаклланиши буйича килинган илмий 
ишларнинг тахдили шуни курсатадики, Кадимги Шарк шахар- 
ларининг таъсирида Бактрия ва Маргиёна худудларида мил. 
авв. III минг йиллик охири ва II минг йилликда узига хос про- 
тоэламга хос булмаган “Оке цивилизация”си хукм сурган ва бу 
цивилизация вакилларининг пиктографик ёзув услуби мавжуд 
булган.
Биз мазкур ишда Урта Осиё худудида илк цивилизациянинг 
пайдо булиши, етилиши, ривожланишини археологик манба- 
лар асосида курсатиб беришни максад килдик. Марказий Осиё 
халклари маданий хаётида урбанистик тараккиёт йулини бош- 
лаб берган Оке цивилизациясининг ёзув тизимини урганиш, 
Кадимги Шарк пикгографик ёзувлари билан таккослаш нати- 
жасида ушбу ёзувнинг хусусиятларини курсатиш ва тегишли 
хулосалар чикаришдан иборат.
Монографиянинг вазифаси этиб куйидагилар белгиланди:
-
Урта Осиёнинг жанубий худудларида бронза даврида 
таркалган, археология фанида Сополли, Номозгох каби номлар 
билан аталаётган маданиятларга нисбатан цивилизация нуктаи 
назардан караш тушунчасини шакллантириш;
15


- “Оке цивилизацияси” тушунчасини Узбекистон тарихи 
фанига олиб кириш, унинг пайдо булиш, етилиш, ривожла- 
ниш, инкирози ва халокати жараёнларини очиб бериш;
- Илк цивилизациянинг асосий белгиси булган ёзувнинг 
пайдо булиш ва тараккиёти жараёнларини курсатиб бериш;
- аникланган пиктографик ёзув тизимини Кддимги Шарк 
маданиятлари марказлари ёзувлари билан таккослаш.
Мазкур монографиянинг ёзилишида якиндан ёрдам берган, 
илмий йуналиш курсатган, шахеий архив манбаларидан, ил­
мий картотекасидан фойдаланишга рухеат берган тарих фанла- 
ри доктори, Термиз давлат университета профессори Шопулат 
Бозорович Шайдуллаевга уз миннатдорлигимизни билдира- 
миз.
16



Download 4,75 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   118




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish