Mo’ljallangan. Mazkur o’quv-usuliy qo’llanmada fanning o’qitish maqsad va vazifalari, talablar bayon etilgan. Shuningdek, unda ta’lim oluvchilarning mustaqil bilim egallashi va uni o’zlashtirishiga e’tibor qaratilgan

Tayanch so`zlar
: "Kantson'ere", volgar'e, ruhiy kamolot, "Pantameron", 
Pinokkio, Chippolino, buratino, marionetka, Djannetino, qo`g’irchoq 
komediya, seminariya, qirollik, piyoz oilasi, kosmik svilizatsiya, novella, 
majmua. 
 
Mavzuni mustahkamlash uchun savollar: 
1. Italiya adabiyoti Uyg’onish davri vakillari kimlar? 
2. Italiya xalq ertaklarining dastlabki to`plovchisi? 
3. "Pantameron" qanday asar? 
4. Kollodi ital'yan bolalar adabiyotining haqiqiy asoschisi deyilishiga 
sabab? 
5."Pinokkioning sarguzashtlari yoxud bir qo`g’irchoq tarixi" asarining 
yaratilish va ommalashish tarixi? 
6. Janni Rodarining mashhur nomi? 
7. "Chippolino" va uning muallifi haqida nimalarni bilasiz? 
8."Yangi yil archalari", "Osmondagi tort", "Jip televizorda", "Jel'somino 
yolg’nchilar mamlakatida" nomli novellalarda qanday mavzu-g’oya ilgari 
surilgan.
9."Fantaziya grammatikasi" qanday asar? 
6-Mavzu: Rus bolalar adabiyoti va uning yetakchi xususiyatlari
. 
Reja: 
1. Rus bolalar adabiyotining shakllanishi va taraqqiyot tamoyillari. 
2. A.S.Pushkin xalq og’zaki ijodining bilimdoni; shoir ertak-dostonlarining 
bolalar kitobxonligidagi o`rni.

---

43 
3. Korney Chukovskiy zamonaviy rus bolalar adabiyotining ulkan dahosi: 
a)adib ertaklarining mavzuviy mundarijasi va obrazlar olami; 
b)"Ikkidan beshgacha" tadqiqot asarida kichkintoylar psixologiyasi 
ifodasi. 
4. Samuel Yakovlevich Marshak - kichkintoylar shoiri. 
Bolalar adabiyotining dunyoviy sarchashmasini, jahon adabiyoti 
qayerdan boshlagan bo`lsa shu yerdan izlash lozim: shubhasiz, avvalo, arxaik 
sivilizatsiyalar, antik davr, dunyo dinlari rivojining eng birinchi davrlaridan, 
shuningdek, 
bitmas-tuganmas 
ummon 
bo`lmish-jahon 
folkloridir. 
Slavyanlarda kitob madaniyatiga birinchi tamal toshini qo`ygan shaxslar aka-
uka Kirill (826 -869) hamda Mifodiylardir (820-885). Makedoniyalik greklar 
janubiy slavyanlarga Vizantiyaning ilohiy kitoblarini olib kelishgan va shu 
yerdan qadimgi Rus zaminlariga ham birinchi kitoblar o`tib qolgan. Kirill va 
Mifodiylar qadimiy bolgar tilining makedon lahjasiga birinchi bo`lib Injilni 
tarjima qilishgan. Tarjima qilish maqsadida ruslar uchun muqaddas aka-
ukalar 863 yillarda slavyan alifbosini yaratishgan, grek alifbosi asosida 
yahudiy hamda kopt harflarini qo`shish natijasida alifbo tuzgan. Bu alifbo 
kirill alifbosi deb nom olgan. Kiev Rusi adabiyoti X-X111 asr o`rtalarida paydo 
bo`lgan. Qadimgi rus kitobchisi yozuvni faqatgina xristianlikdagi pand - 
nasihatlarning qaysi birinigina to`g’ri desa, shuni yozish kerak, deb bilgan. U 
tasavvur qila olmagan hamda uni keraksiz deb bilgani uchn o`z shaxsini matn 
orqali bildirmagan , hattoki ismini ham matn oxirida ma`lum qilmagan. Rus 
bolalar adabiyotining rivoji XU11 asrning o`zgarishlari arafasida shakllana 
boshlagan. Bu vaqtda Moskva Rusi birlashib, o`zining chegaralarini Sibir va 
janub cho`llari tomon kengaytirayotgan, poytaxt jamiyatiga chet elliklarning 
ta`siri oshib, oliy tabaqa madaniyati rivoj topib borayotgan edi. Adabiyoò 
jarayoni o`quv – targ’ibot adabiyotidan, badiiy va ilmiy adabiyot sari rivojlana 
boshladi. O`quv kitoblari bolaga faqatgina tayyor axborot berib, bolaga uni 
yodlashgina qolayotgan edi. Bunday adabiyot o`quvchini faqtagina bir 
yoqlama fikrlashga hamda boshqa bir kishining monologini yodlab olishgà 
yo`naltirilgan edi. Shu bilan bir qatorda unga hamohang bo`lib, bolani dialogik 
nutqqa chorlovchi, uning bolalarcha "men"ini shakllantiruvchi, "nima uchun?" 
so`rog’iga javob beruvchi adabiyot ham rivojlana boshlagan. O`qishga hamda 
yozishga o`rgatuvchi kitoblar kichik yoshdagi bolalarga mo`ljallangan. Ular 
ikki turda bo`lgan: yarim qoidalarga javob beruvchi, muqovalangan, o`qish 
uchun alifbo-kitoblari va qog’ozlarda tez yozilgan, bog’lamcha bilan bog’lab 
yopishtirilgan alifbo-yozuv kitoblari.

---

44 
Birinchi qadimgi rus bolalar shoiri deb, XU11 asrning 30-40 yillarida 
Moskva bosma uyida ma`lumotchi (bu mansabga juda o`qimishli va hurmatli 
odam tayinlangan) bo`lib ishlagan Savvatiy hisoblanadi. U Moskvaning oliy 
tabaqaga mansub, mashhur oilalarining bolalarini o`qituvchisi bo`lgan.
Savvatiy 1634 yilda chiqqan birinchi bosma alifboni tayyorlashda ishtirok 
etib, o`zining she`rlarini (virshilarini) bosmadan chiqaradi. Savvatiy 
virshilarning asosiy g’oyasi o`qishning foydasi, dangasa va yalqovlikning 
zarari haqidadir. Bu davrda bolalar prozasi ham rivojlana boshlaydi. Rus 
jangovor povestlari qayta ishlandi va bolalar uchun qisqartiriladi. Masalan, 
"Mamay janglari haqida hikoyalar" (Kulikovo jangi haqida), "Don 
kazaklarining qal`ada o`tirishlari haqidagi hikoyalar", oilaviy-turmush haqida 
so`zlovchi "Pyotr va Fevroniya haqida hikoya" larni shu ma`noda e`tirof etish 
mumkin. Ayni paytda bolalar uchun tarixiy asarlar ham rivojlana boradi: 
ko`pincha bolalar uchun tarixiy ma`lumotlar aks etgan maqolalar qayta 
ishlangan; boshlanishida "O`tgan davrlar hikoyasi" ("Povesti vremennix let"),
keyin rus tarixidan qisqa hikoyalar bayon qilingan, masalan, "Sinopsis" kabi.