Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc

 

Boshqarish masshtabi va darajasi bo‘yicha 

o‘tkaziladigan tahlil turlari 

 

Xo‘jaliklararo  (zavodlararo)  qiyosiy  tahlil.  Qiyoslash  (taqqos-

lash) – bu iqtisodiy tahlilning eng ko‘p qo‘llaniladigan usulidir. Qiyosiy 

tahlilining  2  asosiy  turi  mavjud:  ichki  zavod  tahlili  ya’ni  tahlilning 

obyekti  sifatida  shu  korxonaga  taalluqli  xo‘jalik  jarayoni  o‘rganiladi; 

zavodlararo,  qachonki  bir  qator  korxonalarning  xo‘jalik  faoliyati  tahlil 

qilinib, tarmoqdagi ilg‘or tajriba o‘rganiladi. 

Taqqoslama  zavodlararo  tahlilning  mohiyati  alohida  olingan 

---

 

110

korxonalarning  xo‘jalik  faoliyatini  ularning  ko‘rsatkichlarini  har 

tomonlama  o‘rganib,  erishilgan  natijalar  darajasini  xolis  farqlash  va 

iqtisodiy  ko‘rsatkichlarga  ta’sir  qiluvchi  asosiy  omillarni  aniqlash 

hamda ilg‘or tajribalarni ishlab chiqarishga tatbiq qilish natijasida ichki 

xo‘jalik rezervlarini aniqlashdan iboratdir. 

Taqqoslama  tahlil  korxonaning  barcha  iqtisodiy  ko‘rsatkichlarini 

o‘z ichiga olishi mumkin yoki boshqacha so‘z bilan aytganda kompleks 

xarakterga  ega  bo‘ladi.  Taqqoslama  tahlilning  mazmuni  qo‘yilgan 

maqsad va tekshiriladigan obyektga qarab quyidagicha turkumlanadi: 

- obyekt bo‘yicha (korxona, sexlar, ishlab chiqarish uchastkasi, ish 

joyi); 

- mavzuning (tema) mazmuni bo‘yicha – mehnat predmetlari, meh-

nat vositalari, mehnat va moliya resurslarini tahlil qilish va hokazo; 

-  tahlilni  o‘tkazish  doirasi  –  kompleks  tahlil  va  maxsus  (tematik) 

tahlil. 

Taqqoslama tahlilning eng muhim uslubiy masalalaridan biri o‘rga-

niladigan obyektni bir-biri bilan solishtirish shartlariga rioya qilishdir: 

-  taqqoslanadigan  ko‘rsatkichlarning  sifat  jihatdan  bir  xilligi  va 

ularni  hisoblash  usulining  birligi  (masalan,  mahsulot  tannarxiga 

kiritiladigan xarajatlarning bir xilligi); 

-   mahsulotni  yagona  o‘lchash,  o‘zgarmas  baho  bilan  o‘lchash, 

jo‘g‘rofiy sharoitlarning o‘xshashligi; 

-  taqqoslanadigan davrda ish kunlarining bir xilligi va hokazo.