Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc

holat  mamlakatimizning  eksport  salohiyati  va  valuta  tushumiga 

salbiy ta’sir ko‘rsatmasdan qolmaydi, albatta.  

Ta’kidlash joizki, o‘tgan yili mamlakatimizda yalpi ichki mah-

sulotning o‘sish sur’ati, kutilganidek, amalda 8,3 foizni tashkil etdi, 

2000-2011 yillar mobaynida yalpi ichki mahsulot hajmi 2,1 barobar 

oshdi.  Mazkur  ko‘rsatkich  bo‘yicha  O‘zbekiston  dunyoning 

iqtisodiyoti  jadal  rivojlanayotgan  mamlakatlari  qatoridan  joy 

oldi».

1

  

Bozor  iqtisodiyoti  sharoitida  mulk  shaklidan  qat’iy  nazar  barcha 

firma  va  kompaniyalarda  mahsulotlarni  eng  avvalo  sotish  uchungina 

ishlab  chiqarishni  tashkil  etadilar,  faqatgina  buyurtmachi  talabi  asosida 

va  iste’molchilarning  didini  mo‘ljallab,  barcha  talabni  qondirish 

maqsadida  sifatli  tovarlar  ishlab  chiqarishga  harakat  qiladilar. 

Mahsulotlarning  o‘z  muddatida  sotilishi  ishlab  chiqarishni  maromida 

davom  etishini  ta’minlaydi,  boyliklarning  aylanishini  tezlashtiradi. 

Mahsulot  sotish  orqali  qilingan  doimiy  va  o‘zgaruvchi  xarajatlar 

qoplanadi  va  firma  foyda  ko‘rishni  mo‘ljallaydi.  Sotish    hajmi  ishlab 

chiqarish  jarayonining  so‘nggi  bosqichidir.  Mahsulot  sotishdan  kelgan 

tushum  orqali  korxona  birinchi  galdagi  to‘lovlarni  amalga  oshiradi.  Bu 

                               

1

  Каримов  И.А.  2012  йил  ватанимиз  тараққиётини  янги  босқичга  кўтарадиган  йил  бўлади.  Тошкент. 

«Ўзбекистон», 2012 йил 34 б. 

---

 

143

hisob-kitoblarning  o‘z  vaqtida  bajarilishi  turli  xil  jarima,  iqtisodiy 

ogohlantirishlar va penyalar to‘lashdan korxonani qutqaradi. 

Ishlab  chiqarilgan  mahsulotlarning  o‘z  vaqtida  sotilishi  korxo-

naning  ijobiy  moliyaviy  natijaga  erishishi,  dividend  to‘lovlarini  o‘z 

vaqtida amalga oshirishi, mulk va mablag‘larning uzluksiz hamda sama-

rali aylanishi kabi ko‘pgina moliyaviy ahvol munosabatlarini yaxshilash 

imkoniyatini  tug‘diradi.  Sotish  jarayonini  muddatida  bajarilishi 

korxonaning ishlab chiqarish va ta’minot jarayonlarini ham tezlashishiga 

ta’sir  etadi,  debitorlik  va  kreditorlik  qarzlarini  qisqartiradi,  pul 

oqimlarini  ijobiy  bo‘lishini  ta’minlaydi.  Bu  fikrlarni  oddiy  ifodalash 

maqsadida  quyida  mablag‘larning  korxona  va  firmalardagi  harakat 

qilishini chizma shaklida keltiramiz (13-chizma). 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

13-chizma. Mablag‘larning korxonadagi harakati chizmasi. 

 

Dastlabki pul mablag’lari jamg’armasi 

Tovar-moddiy zaxiralar sotib olish 

Mehnat kuchini yollash 

Asosiy vositalar xarid qilish 

Ishlab chiqarish va uni tashkil etish 

Tayyor mahsulot 

Marketing va reklama xarajatlari 

Sotish  

 

Pul tushumlari 

---

 

144

Sotish  bo‘yicha  rejaning  bajarilishida  tayyor  mahsulot  va  uning 

sifati muhim o‘rin tutadi.