Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc

o‘rganishning ahamiyati va tahlilning vazifalari 

 

Mustaqillik  davrida  o‘tayotgan  har  bir  kun,  jamiyatimizning  maz-

munan  yangilanayotganligidan  dalolat  beradi.  Iqtisodiyotni  moder-

nizatsiya  qilish  sharoitida  yangi  iqtisodiy  kategoriyalar,  tushunchalar 

hayotimizga  shu  darajada  tezlik  bilan  kirib  kelmoqdaki,  ularni  idrok 

etish,  nazariy  va  amaliy  jihatdan  tadqiq  etish,  metodologik  muam-

molarini hal qilishga ulgurish qiyin bo‘lmoqda. Bunday yangi iqtisodiy 

tushunchalardan biri – korxonaning marketing faoliyati tushunchasidir. 

Iqtisodiyotni  modernizatsiya  qilish  sharoitida  respublikamizda 

faoliyat  ko‘rsatayotgan  har  bir  korxona,  firma  va  tashkilotlar  bozorni 

o‘rgangan  holda  «qanday  mahsulot  ishlab  chiqarish  kerak,  kim  uchun 

ishlab  chiqarish  kerak  va  qancha  miqdorda  ishlab  chiqarish  zarur» 

tamoyiliga  amal  qilgan  holda  ish  yuritishi  lozim.  Buning  uchun  ular 

bozorni  chuqur  o‘rganishlari,  marketing  sohasida  yuqori  malakali 

mutaxassislarga  ega  bo‘lishlari  talab  qilinadi.  Bozor  to‘g‘risida  ko‘p 

ma’lumotga  ega  bo‘lishlik,  raqobatchilar,  iste’molchilarning  xarid 

qobiliyati, o‘xshash tovarlar hajmining o‘zgarib turishi hamda shu kabi 

boshqa  muammolar  bo‘yicha  batafsil  axborotlar  to‘plash  va  ularni 

atroflicha  tahlil  etib  turish  muvaffaqiyatlar  garovi,  foyda  ko‘rib 

ishlashning muhim shartlaridan sanaladi. 

Korxona  bozor  mexanizmi  va  konyukturasini  batafsil  tahlil  qilgan 

holda o‘z imkoniyatlarini yo‘lga qo‘yishning iqtisodiy, ijtimoiy, huquqiy 

shartlarini  tuzib  chiqadi.  Bu  esa  yaqin  va  uzoq  davriylikda  faoliyat 

---

 

118

yuritishning  yo‘lnalishlarini  belgilash  hamda  uning  rejasini  tuzib 

chiqishni xarakterlaydi. Rejali asosda ishlab chiqarishni boshqarish ham 

bevosita bozor regulatori elementlari ta’sirida yo‘lga qo‘yiladi. Tahlilda 

asosiy  e’tibor  marketing  tadqiqotlariga  qaratiladi.  Bozordagi  ahvol  va 

uning  o‘zgaruvchanligi,  talab  va  taklif  darajalari,  bozor  sohiblari  va 

ularning  mavqei,  faoliyatni  yo‘lga  qo‘yishning  imkoniyatlari  keng 

qamrovda o‘rganiladi. 

Bozor  talabini  tahlil  etishda  bozorning  alohida  olingan  tovarlar 

bilan  to‘yinganlik  darajasi,  uning  yaqin  va  uzoq  oraliqda  o‘zgaruv-

chanlik  ehtimollari,  tovarlar  narxining  o‘zgaruvchanligi,  eng  yuqori 

foydaliligi, muvozanatlashgan ko‘rsatkichlar va ularning o‘zgarishlariga 

baho beriladi.  

Bozor sharoitida iste’mol tabiiy holda amalga oshmay, ayriboshlash 

va  uning  pul-tovar  muomalasi  tufayli  ro‘yobga  chiqadi.  Buning  uchun 

oldi-sotdi,  xaridor-sotuvchi  pog‘onalaridan  o‘tib,  bir  qator  shakllarni 

boshdan  kechirmog‘i  zarur,  ya’ni  ehtiyoj-talab-iste’mol  demak,  bozor 

talab va taklif qonuniyatlari asosida tartibga solinadi.