Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc

 

 

Mustaqil o‘rganish uchun topshiriqlar::

 

 

1-topshiriq. 

Quyida  ilova  qilingan  «Debitorlik  va  kreditorlik  qarzlari  haqidagi 

ma’lumotnoma»  ma’lumotlari  asosida  korxonaning  debitorlik  va 

kreditorlik qarzlarini tahlil eting, xulosalar yozing va takliflar bering. 

 

Umumiy qarzlar 

Jumladan, 

respublikadan 

tashqarida 

Umumiy 

qarzlardan 

muddati 

o‘tgani 

Jumladan, 

respublikadan 

tashqarida 

t/r 

Debitor, kreditor 

vazirlik, idora, 

konsern va 

boshqalarning 

nomlari 

Debi-

torlik 

Kredi-

torlik 

Debi-

torlik 

Kredi-

torlik 

Debi-

torlik 

Kredi-

torlik 

Debi-

torlik 

Kredi-

torlik 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

 

JAMI: 

Shu jumladan: 

984633,7  224063,6 

- 

- 

169,2 

- 

 

 

1.  Ichki 

xo‘jaliklararo 

480048,3 

 

 

 

 

 

 

 

2.  Mahsulot,  ish  va 

xizmatlar 

77415,2  2139,6 

 

 

169,2 

 

 

 

  Paxta sanoati 

47310,2 

 

 

 

169,2 

 

 

 

  GUB 

4587,9 

 

 

 

 

 

 

 

  «Jizzax akkumu-

lyator» QK 

1278,1 

 

 

 

 

 

 

 

  «Agromash» AJ 

21037,7 

 

 

 

 

 

 

 

  AZDR 

2289,1 

 

 

 

 

 

 

 

  Boshqalar 

5500,1 

2139,6 

 

 

 

 

 

 

3. 

AVANSLAR: 

6165,1 

- 

 

 

 

 

 

 

 

O‘zqishloqxo‘jmash-

Xolding

 

398,7 

 

 

 

 

 

 

 

  Paxta sanoati 

1027,5 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

434

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

  O‘zdonmahsulot 

2018,7 

 

 

 

 

 

 

 

  «O‘zneftgaz» 

697,2 

 

 

 

 

 

 

 

  «Quvasoysement» 

1237,9 

 

 

 

 

 

 

 

  DSM 

587,7 

 

 

 

 

 

 

 

  Boshqa avanslar 

197,4 

 

 

 

 

 

 

 

4. 

Boshqa debitor va 

kreditorlar: 

404486,5  28626,2 

 

 

 

 

 

 

  «O‘zavtoyo‘l» 

98763,1 

 

 

 

 

 

 

 

  Energiya vazirligi 

 

10697,8 

 

 

 

 

 

 

  Kommunl  xizmat 

vazirligi 

 

17928,4 

 

 

 

 

 

 

  Aloqa vazirligi 

4567,4 

 

 

 

 

 

 

 

  O‘zneftgaz 

90267,3 

 

 

 

 

 

 

 

  Yo‘lovchitransser-

vis 

25679,4 

 

 

 

 

 

 

 

  Boshqalar 

185209,3 

 

 

 

 

 

 

 

5. 

Budjet bilan 

hisoblashish 

16518,6  36808,7 

 

 

 

 

 

 

6. 

Mehnat haqi 

bo‘yicha hisob-

kitoblar 

- 

90638,5 

 

 

 

 

 

 

7. 

Ijtimoiy ta’minot 

bilan hisob-

kitoblar 

- 

65850,6 

 

 

 

 

 

 

 

2-topshiriq. 

Korxonaning  muddati  o‘tgan  debitorlik  va  kreditorlik  qarzlari  tar-

kibini  o‘rganing,  tahlil  eting  va  muddati  o‘tganlik  sabablarini  aniqlang 

hamda qarzdorlikni kamaytirish bo‘yicha tegishli takliflaringizni bering.  

 

 

Test savollari: 

 

1.    Debitorlik  qarzlarining  aylanish  koeffitsiyenti  qanday 

aniqlanadi? 

 

a)  mahsulot  (ish,  xizmat)larni  sotishdan  olingan  sof  tushum  / 

majburiyatlar; 

b) mahsulot (ish, xizmat)larni sotishdan olingan sof tushum / jami 

debitorlik qarzlari; 

d)  mahsulot  (ish,  xizmat)larning  ishlab  chiqarish  tannarxi  / 

majburiyatlar; 

 

---

 

435

e)  mahsulot  (ish,  xizmat)larning  ishlab  chiqarish  tannarxi  /  jami 

debitorlik 

¢

arzlari. 

 

2.    Kreditorlik  qarzlarining  aylanish  koeffitsiyenti  qanday 

aniqlanadi? 

a)  mahsulot  (ish,  xizmat)larni  sotishdan  olingan  sof  tushum  /  

kreditorlik majburiyatlari; 

b)  mahsulot  (ish,  xizmat)larning  ishlab  chiqarish  tannarxi  /  jami 

kreditorlik majburiyatlari; 

d) mahsulot (ish, xizmat)larni sotishdan olingan sof tushum / jami 

debitorlik qarzlari; 

e)  mahsulot  (ish,  xizmat)larning  ishlab  chiqarish  tannarxi  /  jami 

debitorlik qarzlari. 

 

3.

 

Debitorlik  va  kreditorlik  qarzlari  tahlilining  axborot 

manbasi  

a) buxgalteriya balansi; 

b) debitorlik va kreditorlik qarzlari to‘g‘risida ma’lumotnoma;  

d) pul oqimlari to‘g‘risida hisobot; 

e)  debitorlik  va  kreditorlik  qarzlari  bo‘yicha  boshlang‘ich  hisob 

ma’lumotlari. 

  

4.  Debitorlik  va  kreditorlik  majburiyatlarini  hisobdan  chiqa-

rish muddati  

a)  3 oy;   b)  3 yil;   d)  2 oy;    e) 1 yil. 

 

5.  Hisobdan  chiqarish  muddati  davomida  to‘lanmagan  yoki 

undirib olinmagan majburiyatlar . . .  

a)  korxona foydasiga hisobdan chiqariladi; 

b)  korxona zarariga hisobdan chiqariladi;  

c)  korxona foyda va zararlariga olib boriladi; 

d)  rezerv kapitalidan qoplanadi . 

 

6. Debitorlik va kreditorlik qarzlarining asosiy maqsadi  - . . . 

a)    korxonaning  debitorlik  va  kreditorlik  qarzlari  holatiga  baho 

berishdan iborat; 

b)  debitorlik va kreditorlik majburiyatlari aylanish davrini tezlash-

tirish asosida korxonaning moliyaviy holatini yaxshilash borasida chora-

tadbirlar belgilashdan iborat;  

---

 

436

d)    debitorlik  qarzlarining  tarkibiy  tuzilishi  va  dinamik  o‘zgarish-

lariga baho berishdan iborat; 

e)  debitorlik va kreditorlik qarzlarining yuzaga chiqish sabablarini 

o‘rganishdan iborat. 

 

7.  Debitorlik  qarzlarining  shartli  aylanish  kuni  qanday 

aniqlanadi?  

a)    hisobot  davridagi  sotishdan  sof  tushum  summasi  hisobot 

davridagi debitorlik qarzlari summasiga bo‘linadi; 

b)  hisobot davridagi debitorlik qarzlari summasi hisobot davridagi 

sotishdan  sof  tushum  summasiga  bo‘linib,  hisobot  davri  kuniga 

ko‘paytiriladi; 

d)  hsobot  davridagi  sotishdan  sof  tushum  summasi  o‘tgan  yilgi 

debitorlik qarzlari summasiga bo‘linadi; 

e)  o‘tgan yilgi debitorlik qarzlari summasini hisobot davridagi so-

tishdan  sof  tushum  summasiga  bo‘linib,  hisobot  davri  kuniga 

ko‘paytiriladi 

 

8.  Kreditorlik  qarzlarining  muddati  o‘tishi  korxona  moliyaviy 

holatiga qanday ta’sir ko‘rsatadi?  

a) korxona to‘lov qobiliyati pasayadi ; 

b) unumsiz xarajatlar ko‘payadi; 

d) krxonada qarz mablag‘larini jalb etish imkoniyati pasayadi; 

e) barchasi to‘g‘ri. 

 

9.  Debitorlik  qarzlarining  o‘rtacha  aylanish  kuni  qanday 

aniqlanadi? 

a)  mahsulot  sotishdan  sof  tushum  summasi  debitor  qarzlarning 

o‘rtacha qiymatiga bo‘linadi; 

b)  debitor  qarzlarning  o‘rtacha  qiymati  hisobot  davri  kuniga 

ko‘paytirilib, mahsulot sotishdan sof tushum summasiga bo‘linadi; 

d)  joriy  aktivlar  summasi  debitor  qarzlarning  o‘rtacha  qiymatiga 

bo‘linadi; 

e)  debitor  qarzlarning  o‘rtacha  qiymati  joriy  aktivlar  summasiga 

bo‘linib, yuzga ko‘paytiriladi. 

  

 

 

 

---

 

437

 

 

 

  

XII BOB. ASOSIY VOSITALAR HOLATI VA ULARDAN 

FOYDALANISH TAHLILI 

 

 

12.1. Xo‘jalik yurituvchi subyektlarning asosiy vositalar bilan 

ta’minlanganligini tahlil etishning ahamiyati, tahlil vazifalari va 

axborot manbalari 

 

Iqtisodiyotni  erkinlashtirish  sharoitida  har  bir  xo‘jalik  yurituvchi 

subyekt  biror-bir  mahsulot  (ish,  xizmat)lar  ishlab  chiqarishni  tashkil 

qilishi  uchun  unda  asosan  to‘rt  xil  resurs  mujassam  bo‘lishi  lozim. 

Bunday resurslar tarkibiga: 

●

 Moddiy resurslar. 

●

 Moliyaviy resurslar. 

●

 Mehnat resurslari. 

●

 Tadbirkorlik resursi va boshqalar kiradi. 

Mazkur resurslar tarkibida bugungi kunda eng asosiylaridan biri bu 

moddiy  resurslar  bo‘lib, ularning tarkibida ham  muhimlaridan biri aso-

siy  vositalar  hisoblanadi.  Chunki  keyingi  yillarda  asosiy  vositalar 

bahosini  muntazam  oshib  borishi  va  ularga  qilinadigan  xarajatlar 

mahsulot  tannarxining  asosini  tashkil  qilayotganligi  ham  ushbu 

vositalarni tahlil qilib borishni taqozo etmoqda.  

Asosiy fondlar (vositalar) ishlab chiqarishning muhim omili sifatida 

qaralib, ular vositasida bevosita mehnat predmetlari va mehnat kuchlari 

birikuvida  mahsulotlar  ishlab  chiqariladi,  ishlar  bajariladi  va  xizmatlar 

ko‘rsatiladi. 

Asosiy vositalar deb ishlab chiqarish siklida bir necha bor qatnashib 

o‘zining  qiymatini  yaratilayotgan  mahsulotlarga  qisman-qisman  o‘tka-

zuvchi  hamda  jismoniy  shaklini  saqlab  qoluvchi  mehnat  vositalariga 

aytiladi.  

Asosiy  fondlar  yoki  vositalarni  tarkiblashda  jahon  va  respublika 

hisob belgiloviga muvofiq quyidagi ikkita jihat mezon sifatida olingan. 

Birinchisi, ularning qiymat ifodasi, ikkinchisi – xizmat muddati. 

---

 

438

Asosiy  vositalarning  qiymat  ifodasi  uning  kam  baholi  va  tez 

eskiruvchi  buyumlardan  farqlanish  chegarasini  xarakterlaydi.  Bu  ifoda 

5-sonli  BHMS  bilan  ish  haqi  minimumining  50  barobarida  qilib 

belgilangan.  Asosiy  vositalarning  xizmat  muddati  ularning  bir  yildan 

ortiq muddat xizmat qilishini xarakterlaydi. 

Xizmat  muddati  bir  yildan  ortiq  bo‘lgan,  lekin  qiymat  jihatdan 

qat’iy  chegaradan  oshmaydigan  qiymatliklar,  shuningdek,  qiymatliklar, 

xo‘jalik  inventarlarining  ayrim  turlari  asosiy  vositalar  qatoriga 

kiritilmaydi. Bu qator bevosita kam baholi va tez eskiruvchi buyumlari 

tarkibida hisobga olinadi. 

Asosiy  vositalar  va  ularning  tahlili  to‘g‘risida  bir  qator  iqtisodchi 

olimlar  o‘zlarining  fikrlarini  bildirib  o‘tishgan.  Jumladan,  T.Shog‘iyo-

sovning  «Kompleks  iqtisodiy  tahlil»  nomli  darsligida  quyidagicha 

mualliflik  yondoshuvi  aks  ettirilgan: