Moliyaviy hisobot auditi

MOLIYAVIY HISOBOT AUDITINING MAQSADI VA UNING ASOSIY 
TAMOYILLARI
71 
Ayditor yuqorida ko’rsatilgan xarajatlar va daromadlarning asoslanganligi va 
qonuniyligini, ularning soliqqa tortilishi to’g’riligini tekshirib ko’rishi kerak. 
Xo’jalik shartnomalarining shartlari buzilganligi uchun jarimalar, penyalar va boshqa 
sanksiyalar summalari sudning qaroriga, oldi-sotdi shartnomasiga, mahsulotlar etkazib 
berilishiga, yetkazib beruvchi (xaridor)ning e’tirozlarini ixtiyoriy tan olishni yozma ravishda 
tasdiqlashi, to’lov topshiriqnomalariga mos ravishda belgilanadi. 
Kreditorlik va deponent qarzdorliklarini da’vo muddati o’tib ketgani bois hisobdan 
chiqarish mahsulotlarning oldi-sotdi shartnomalari, yetkazib beruvchiga pul mablag’lari 
o’tkazilganligini tasdiqlovchi bank hujjatlari, schet-faktura, xaridorlarga yuklab berilgan 
mahsulotlar yuk xatlari asosida bajarilishi lozim. 
Hisobot yilida aniqlangan o’tgan yillar operatsiyalari bo’yicha foydalar (zararlar) oldi-sotdi 
shartnomalari, mahsulot etkazib berilgani bilan tasdiqlanishi kerak, ular: schetlar, to’lov 
topshiriqnomalari, nakladnoylar, olish-topshirish aktlari, xatlar; buxgalteriya ma’lumotnomalari, 
soliq inspeksiyasi idoralari tomonidan hujjatli tekshirish aktlaridir. 
Keltirilgan sud va arbitraj xarajatlari miqdori sud qarori ma’lumotlari, to’lov 
topshiriqnomalari bilan aniqlanadi.
Moliyaviy natijalarga tegishli soliqlar summasi soliq hisob-kitoblari ma’lumotlari bilan 
tekshiriladi (soliq bo’yicha ma’lumotnomadan). 
Valyuta operatsiyalari bo’yicha kurslardagi ijobiy (salbiy) farqlar valyuta shartnomasi 
ma’lumotnomadan; valyuta hisobraqamlari (schetlari) bo’yicha to’lov topshiriqnomalari va bank 
ko’chirmalaridan; bojxonaning yuk deklaratsiyalari, yuk xati schetlari, invoyslar, konosamentlar 
v.b. bo’yicha belgilanadi. 
Boshqa korxona faoliyatida ulushli ishtirokidan daromadlar, aksiyalar, obligatsiyalar va 
boshqa qimmatli qog’ozlar bo’yicha (foizlar) dividentlar xabarnoma ma’lumotlari, emitent 
korxonaning avizosi “depo” scheti bo’yicha tekshiriladi. Daromadlar tarkibiga mulkni ijaraga 
berish, berilgan qarzlar bo’yicha foizlarning o’z vaqtida qo’shilishi bunday to’lovlar muddatlari 
va miqdori haqidagi mos keluvchi shartnomalar ma’lumotlari bo’yicha aniqlanadi. 
Aydit, shuningdek, hisobot davrida moliyaviy faoliyat xarajatlari tarkibiga asoslanmagan 
tarzda soliq boshqa nazorat idoralari tomonidan solingan jarima summalari, mulkni pulini 
to’lamaslik (tekinga) berilgandan zararlar v.b. qo’shib qo’yilish holatlari bo’lmaganligini 
kuzatishi zarur, bunday xarajatlar davriy xarajatlari tarkibiga qo’shiladi. 
Hisobot davri foyda (zarar)ning umumlashtirilgan ko’rsatkichlarini tekshirish ishlab 
chiqarish sarfiga u bilan bog’liq bo’lmagan chiqimlarni qo’shib qo’yganlik faktini aniqlash, 
shuningdek, soliqqa tortish ob’yekti bo’lmagan daromadlarni noto’g’ri hisoblash holatlarini 
aniqlash maqsadlari bilan o’tkaziladi. 
Bunday xatolar va ularning yuzaga kelish sabablarini 4 ta asosiy guruhlarga ajratish 
mumkin: 
-
byudjetga to’lovlar miqdorini aniqlash uchun qabul qilinadigan foydadagi tovarlar, 
moddiy xarajatlar miqdoriga, mahsulotlar, ish, xizmatlar tannarxiga qo’shiladigan moddiy 
xarajatlarning asoslanmagan holda ko’paytirilgan (kamaytirilgan) miqdori oqibatida, TMQ, 
RBPS) tog’ri hisoblanganligi va debitorlar bilan e’tirozlar xarajatlari to’g’ri hisobga olinmagani 
oqibatida foydadagi xatoliklar; 
-
ishlab chiqarish safiga qo’shilgan, amaldagi qonunchilikka mos holda maxsus manbalar 
hisobiga qoplanadigan balans passivida aks etadigan xarajatlar; 
-
ishlab chiqarish xarajatlariga qo’shish yoki sof foyda xarajatlari hisobiga kiritish bilan sof 
foyda hisobiga qoplanadigan, operatsion va realizatsiya qilinmagan daromadlarni ularning 
tarkibiga tovarlar va mahsulotlar realizatsiyasi va boshqa operatsiyalar yo’li bilan moliyaviy 
natijalarni qo’shishdan byudjetga to’lovlar uchun qabul qilinadigan moliyaviy natijalardagi 
xatolar; 

---