Moliyaviy hisobot auditi

MOLIYAVIY HISOBOT AUDITI” FANIDAN MUSTAQIL TA`LIM MASHG’ULOTLAR 
MAVZULARI
202 
Shartli chiqariladigan aktsiyalar 
52 
Bir aktsiyaga to’g’ri keladigan bazaviy foydani hisoblashda, agar belgilangan 
shartlar qanoatlantirilganda (masalan, ma’lum hodisalar sodir bo’lganda), shartli 
chiqariladigan oddiy aktsiyalar muomalada deb hisoblanadi va bir aktsiyaga to’g’ri 
keladigan maydalashtirilgan foydani hisoblashda inobatga olinadi. Shartli chiqariladigan 
aktsiyalar davr boshidan (yoki agarda kech bo’lsa, shartli aktsiya kelishuvi sanasidan 
boshlab) hisobga olinadi. Agar shartlar qanoatlantirilmasa, bir aktsiyaga to’g’ri keladigan 
maydalashtirilgan foydani hisoblashda inobatga olingan shartli chiqariladigan aktsiyalar 
miqdori shunday aktsiyalar miqdoriga asoslanadiki, qaysiki chiqarilgan bo’lar edi, agarda 
davrning oxiri shartli davrning oxiriga to’g’ri kelganda. Qayta hisoblashga ruxsat etilmaydi, 
agarda shartli davr muddati tugaganda shartlar qanoatlantirilmasa. 
53 
Agar foydaning belgilangan summasiga erishish yoki uni saqlab turish shartli 
emissiyaning sharti bo’lganda va agarda hisobot davri oxirida ushbu miqdor erishilgan, 
ammo hisobot davridan tashqari qo’shimcha davr uchun saqlab turilishi shart bo’lganda, 
qo’shimcha oddiy aktsiyalar muomalada deb hisobga olinadi, agarda bir aktsiyaga to’g’ri 
keladigan maydalashtirilgan foydani hisoblashda uning ta’siri maydalashtiruvchi bo’lsa. 
Bunday holatda, bir aktsiyaga to’g’ri keladigan maydalashtirilgan foydani hisoblash, agar 
hisobot davri oxiridagi foyda summasi shartli davr oxiridagi foyda summasiga teng 
bo’lganda emissiya qilinadigan oddiy aktsiyalar miqdoriga asoslanadi. Kelgusi davrda foyda 
o’zgarishi mumkinligi tufayli, bir aktsiyaga to’g’ri keladigan bazaviy foydani hisoblashda 
shartli chiqariladigan aktsiyalar shartli davr tugamaguncha inobatga olinmaydi, chunki 
zaruriy shartlarning barchasi ham qanoatlantirilmagan. 
54 
Shartli chiqariladigan oddiy aktsiyalar miqdori oddiy aktsiyalarning kelgusi bozor 
narxiga bog’liq bo’lishi mumkin. Bunday holatda, agar ta’sir maydalashtiruvchi bo’lsa, bir 
aktsiyaga to’g’ri keladigan maydalashtirilgan foydani hisoblash, hisobot davri oxiridagi 
bozor narxi shartli davr oxiridagi bozor narxiga teng bo’lganda emissiya qilinadigan oddiy 
aktsiyalar miqdoriga asoslanadi. Agar shart hisobot davri oxiridan tashqari davrga 
cho’ziladigan davr mobaynidagi bozor narxlarining o’rtachasiga asoslangan bo’lsa, o’tgan 
davrdagi o’rtacha hisobga olinadi. Kelgusi davrda bozor narxi o’zgarishi mumkinligi tufayli, 
bir aktsiyaga to’g’ri keladigan bazaviy foydani hisoblashda shartli chiqariladigan aktsiyalar 
shartli davr tugamaguncha inobatga olinmaydi, chunki zaruriy shartlarning barchasi ham 
qanoatlantirilmagan. 
55 
Shartli chiqariladigan oddiy aktsiyalar miqdori kelgusidagi foyda summasiga hamda 
oddiy aktsiyalarning kelgusidagi narxlariga bog’liq bo’lishi mumkin. Bunday holatlarda, bir 
aktsiyaga to’g’ri keladigan maydalashtirilgan foydani hisoblashga kiritilgan oddiy aktsiyalar 
miqdori ikkala shartlarga (ya’ni, ma’lum sanagacha foyda summasi hamda hisobot davri 
oxiridagi joriy bozor narxiga) ham asoslangan bo’ladi. Shartli chikariladigan oddiy 
aktsiyalar ikkala shartlar ham qanoatlantirilmaguncha bir aktsiyaga to’g’ri keladigan 
maydalashtirilgan foydani hisoblashda inobatga olinmaydi. 
56 
Boshqa holatlarda, shartli chiqariladigan oddiy aktsiyalar miqdori kelgusi foyda 
summasi yoki bozor narxidan boshqa shartlarga bog’liq bo’ladi (masalan, ma’lum 
miqdordagi chakana savdo do’konlarining ochilishi). Bunday holatlarda, shartning hozirgi 
maqomi shartli davrning oxiriga qadar o’zgarmasdan qoladi deb faraz qilinib, shartli 
chiqariladigan oddiy aktsiyalar hisobot davri oxiridagi maqomga muvofiq bir aktsiyaga 
to’g’ri keladigan maydalashtirilgan foydani hisoblashda inobatga olinadi. 
57 
Shartli chiqariladigan oddiy aktsiyalar (shartli aktsiya kelishuvi qamrab olganlardan 
tashqari, masalan, shartli chiqariladigan konvertatsiyalanadigan instrumentlar) bir 
aktsiyaga to’g’ri keladigan maydalashtirilgan foydani hisoblashda quyidagicha inobatga 
olinadi:

---