Moliyaviy hisobot auditi

39 
Tadbirkorlik sub’ekti shu’ba tadbirkorlik sub’ektlariga, filiallarga va qaram 
tadbirkorlik sub’ektlariga investitsiyalar va birgalikdagi faoliyatdagi ulushlarga tegishli 
bo’lgan barcha kelgusida soliq solinadigan vaqtinchalik farqlar bo’yicha muddati 
uzaytirilgan soliq majburiyatini tan olishi kerak, bundan quyidagi ikkita shart baravar 
bajariladigan hollar mustasno:
(a)
 
bosh tashkilot, investor, qo’shma korxona yoki qo’shma operator vaqtinchalik 
farqlarning tiklanishi muddatlarini nazorat qila olishi; va
 
(b)
 
vaqtinchalik farq ko’zlangan kelajakda tiklanmasligi ehtimoli mavjudligi.
 
40 
Bosh tashkilot o’z shu’ba tadbirkorlik sub’ektining dividend siyosatini nazorat qilishi 
sababli, u ushbu investitsiya bilan bog’liq bo’lgan vaqtinchalik farqning tiklanishi 
muddatlarini nazorat qilishi mumkin (shu jumladan, nafaqat taqsimlanmagan foyda 
natijasida, balki hisobotni bir valyutadan boshqa valyutaga o’tkazishdagi farqlardan ham 
kelib chiqadigan vaqtinchalik farqlarning). Bundan tashqari, ko’pincha bunday vaqtinchalik 
farqlar tiklanganida to’lanadigan foyda soliqlarining summasini aniqlashni amaliy imkoni 
bo’lmaydi. Shuning uchun, bosh tashkilot ushbu foyda ko’zlangan kelajakda 
taqsimlanmasligini bilganida, u muddati uzaytirilgan soliq majburiyatini tan olmaydi. Shu 
kabi yondashuv, filiallarga bo’lgan investitsiyalarga nisbatan ham qo’llaniladi. 
41 
Tadbirkorlik sub’ektining nomonetar aktivlari va majburiyatlari uning funktsional 
valyutasida baholanadi (BHXS 21 “Valyuta kurslaridagi o’zgarishlarning ta’siri” ga 
qarang). Agar tadbirkorlik sub’ektining soliq solinadigan foydasi yoki soliq zarari (va, 
demak, nomonetar aktivlar va majburiyatlarning soliq bazasi) boshqa valyutada 
aniqlanadigan bo’lsa, valyuta kurslaridagi o’zgarishlar vaqtinchalik farqlar kelib chiqishiga 
sabab bo’ladi, bu esa muddati uzaytirilgan soliq majburiyati yoki (24 banddagi shart 
bajarilganida) muddati uzaytirilgan aktiv tan olinishiga olib keladi. Natijadagi muddati 
uzaytirilgan soliq foyda yoki zararning debeti yoki kreditiga olib boriladi (58 bandga 
qarang). 
42 
Qaram tadbirkorlik sub’ektining investori ushbu sub’ektni nazorat qilmaydi, va 
odatda uning dividend siyosatini belgila olmaydi. Shuning uchun, qaram tadbirkorlik 
sub’ektining foydasi ko’zlangan kelajakda taqsimlanmasligini talab etadigan kelishuv mavjud 
bo’lmaganida, investor ushbu qaram tadbirkorlik sub’ektiga investitsiyasi bilan bog’liq 
kelgusida soliq solinadigan vaqtinchalik farqlardan kelib chiqadigan muddati uzaytirilgan 
soliq majburiyatini tan oladi. Ba’zi hollarda, investor, u qaram tadbirkorlik sub’ektiga 
qilingan investitsiyaning tannarxini qoplaganida to’lanadigan soliq summasini aniqlay 
olmasligi mumkin, lekin u qandaydir minimal summaga teng bo’lishi yoki undan oshib 

---