«moliyaviy hisob»

800 kg 

649 600 so’m

 

3 

12.07 

 

360 kg:  

200 kg x 800 so‘m = 

160 000 so‘m 

160 kg x 816 so‘m = 

130 560 so‘m 

440 kg x 816 so‘m = 

359 040 so‘m 

4 

20.07 

 

200 kg x 816 so‘m = 

163 200 so‘m 

240 kg x 816 so‘m = 

195 840 so‘m 

5 

25.07 

500 kg x 845 so‘m 

= 422 500 so‘m 

 

500 kg x 845 so‘m = 

422 500 so‘m – 3 partiya 

+ 

240 kg x 816 so‘m = 

195 840 so‘m – 2 partiya 

740 kg 

618 340 so’m

 

Jami 

1300 kg                  

1 072 100 so’m 

560 kg        

   453 760 so’m 

740 kg 

618 340 so’m 

3-jadval. Ishlab chiqarishga kiritilgan TMZ lar tannarxini FIFO usulida 

hisoblash. 

 

---

15 

 

Olingan bo’yoq – 1300 kg (200 + 600 + 500), pul o’lchovida – 1 072,1 ming 

so’m. Ishlab chiqarishga berilgan bo’yoq 560 kg, pul o’lchovida 463, 76 ming so’m. 

 Oy  oxiriga  qoldiq  740  kg  (1300  -  560),  pul  o’lchovida  618,  34  ming    so’m 

(1 072, 1 – 453, 76) ni tashkil etdi. 

Agar  TMZ  larni  hisobga  olishning  davriy  tizimi  qo‘llanilganda  yil  davomida 

(kvartal  yoki  oyda)  bunday  hisob-kitob  amalga  oshirilmasdi.  Haqiqatda  qancha 

Tovar-moddiy  zahiralar  ishlatilganini  qoldiq  zahirani  inventarizatsiya  qilish 

natijasida  aniqlanadi.  Inventarizatsiya  yakunlangunga  qadar  ishlatilgan  TMZ 

tannarxini  aniqlab  bo‘lmaydi.  Inventarizatsiyadan  so‘ng  sarflangan  TMZ  lar 

tannarxi quyidagi formula orqali aniqlanadi: 

 

 

 

 

4-jadval 

№ 

Sana 

Xaridlar 

Sarflar 

Qoldiq 

 

1.07 ga 

 

 

0 

1 

2.07 

200 kg x 800 so‘m = 

160 000 so‘m 

 

 

2 

9.07 

600 kg x 816 so‘m = 

489 600 so‘m 

 

 

3 

12.07 

 

360 kg 

[(200x800) + 

(160x816)] = 

290 560 so‘m 

 

4 

20.07 

 

200 kg 

(200 x 816) = 

163 200 so‘m  

 

(davomi keyingi betda) 

 

+ 

= 

- 

---

16 

 

4-jadval (davomi) 

5 

25.07 

500 kg x 845 so‘m = 

422 500 so‘m 

 

 

Jami 

1300 kg                  

1 072 100 so’m 

560 kg          

453 760  so’m 

740 kg               

618 340  so’m 

 

4-jadval. Ishlab chiqarishga kiritilgan TMZ lar tannarxini FIFO usulida 

davriy hisob tizimida hisoblash. 

 

Olingan bo’yoq – 1300 kg (200 + 600 + 500), pul o’lchovida – 1 072,1 ming 

so’m.  

Ishlab  chiqarishga  berilgan  bo’yoq  -  560  kg.    Pul  o’lchovida  quyidagi 

na’munada:  200  kg  800  so’m  narxda  hisobga  olindi,  360  kg  esa  816  so’m  narx 

bo’yicha. Jami sarflangan bo’yoq tannarxi  463, 76 ming so’m [(200 x 800) + (360 

x 816)] dan iborat bo’ldi. 

 Oy  oxiriga  qoldiq  740  kg  (1300  -  560),  pul  o’lchovida  618,  34  ming    so’m 

[(240 x 816) + (500 x 845)] ni tashkil etdi. 

 

FIFO  usuliga  qarama-qarshi  bo‘lgan  oxirgi  qabul  qilingan  partiya  bahosi 

ishlab chiqarishga  birinchi  chiqarish usul- (oxirgisi  zahiraga  birinchisi 

ishlab 

chiqarishga – ―last in first out‖) degan  (LIFO) usulidir.  Bunda sotilgan TMZlarning 

qiymati  

eng keyingi   haridlarga  asoslangan  bo‘lib,  davr  ohiriga  qolgan 

TMZ  zahirasi  eng  avvalgi  mavjud bo‘lgan buyumlar qiymati bo‘yicha baholanadi. 

LIFO  usulida  materiallar  ishlab  chiqarishga  avval  oxirgi  partiya  tannarxi 

bo‘yicha  yoziladi,  so‘ngra  avvalgi  partiya  va  hokazo.  Zahirada  qolgan  materiallar 

qiymati  hisobot  davrining  oxirida  birinchi  sotib  olingan  material  tannarxi  bo‘yicha 

hisoblanadi.  LIFO  usulidan  foydalanish  inflyatsiya  davrida  eng  past  foydani, 

deflyatsiya, ya‘ni narxlarning pasayishi vaqtida eng yuqori foydani keltiradi.   

Bu  usulda  ishlab  chiqarishga  sarflangan  xom-ashyo  va  materiallar  tannarxini 

aniqlashni ham yuqoridagi misol ma‘lumotlari asosida ko‘rib chiqamiz: 

---

17 

 

Misol. 

Korxnona  TMZ  larni  hisobga  olishning  uzluksiz  hisob  tizimidan 

foydalanadi.  Bu  tizimga  binoan  hisobot  davrida  ishlatilgan  barcha  TMZ  lar 

ishlatilgan sanasidayoq hisobga olinadi va tannarxi aniqlanadi.

 

5-jadval 

№ 

Sana 

Xaridlar 

Sarflar 

Qoldiq 

 

1.07 

 

 

0 

1 

2.07 

200 kg x 800 so‘m = 

160 000 so‘m 

 

200 kg x 800 so‘m = 160 000 

so‘m – 1partiya  

2 

9.07 

600 kg x 816 so‘m = 

489 600 so‘m 

 

600 kg x 816 so‘m = 489 600 

so‘m – 2 partiya 

200 kg x 800 so‘m = 160 000 

so‘m – 1partiya