Moliya”fanidan O’quv-uslubiy majmua

Bozor qiymati (bahosi) ko‘rsatkichlari

Download 5,79 Mb. bet 72/138 Sana 12.07.2022 Hajmi 5,79 Mb. #781929

Bog'liq
“Moliya” kafedrasi

Bu sahifa navigatsiya:

• 1-nazorat uchun savol
• Moliyaviy koeffitsiyentlar o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqliklar
• Korxona turlari ROS × ATO = ROA
• 2-nazorat uchun savol

Bozor qiymati (bahosi) ko‘rsatkichlari

Aksiya bahosi (narxi) va uning foydasi

Bitta aksiya bahosi

Price per Share

187,2 mln.

nisbati koeffitsiyenti

Bitta aksiyaga to‘g‘ri keladigan

Earnings per

so‘m

= 8,0%

sof foyda summasi

Share

23,4 mln.

so‘m

Aksiyaning bozor va balans qiymati

Bitta aksiya bahosi

Price per Share

187,2 mln.

nisbati koeffitsiyenti

Bitta aksiyaning balans bahosi

Book Value per

so‘m

=

0,6

Share

313,4 mln.

so‘m

104
Jadvalning so‘nggi bo‘limida bozor qiymati koeffitsiyentlari sanab o‘tilgan bo‘lib, ular yordamida firmaning buxgalteriya hisobidagi ma’lu-motlar uning bozor qiymatiga qanchalik to‘g‘ri kelishi baholanadi. Bu guruhdan eng ko‘p qo‘llaniladigani – bu aksiya bahosi va sof foyda nisbati koeffitsiyenti (R/Ye – price to earnings) va aksiyalarning bozor va balans qiymati nisbati koeffitsiyentidir (M/V – market to book).

Firmaning moliyaviy koeffitsiyentlarini tahlil qilishda, avvalambor, quyidagi ikki jihatni inobatga olish zarur:

• 
  vaziyat kimning nuqtai nazaridan baholanadi: aksiyadorlarning nuqtai nazaridanmi yoki kreditorlarningmi?
  

• 
  ko‘rsatkichlarni taqqoslash uchun mezon sifatida nimadan foyda-
  

laniladi?

• 
  xuddi shu davr bo‘yicha boshqa kompaniyalarning moliyaviy koeffi-tsiyentlari;
  

• 
  o‘rganilayotgan kompaniyaning turli davr bo‘yicha moliyaviy koeffi-tsiyentlari;
  

• 
  moliyaviy bozorlardan olish mumkin bo‘lgan ma’lumotlar, masalan, aktivlar bahosi yoki foiz stavkalari.
  

Hozirgi paytda turli (jumladan, sanoat) sohalar(i) bo‘yicha moliyaviy koeffitsiyentlar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni olish mumkin bo‘lgan ko‘plab manbalar mavjud. Dan & Bradstreet, (2) Robert Morris byurosining yillik hisobotlar bo‘yicha tadqiqotlari (Annual Statement Studies by Robert Morris Associates), (3) Savdo palatasining har chorakdagi moliyaviy hisobotlari (the Commerce Department's Quarterly Financial Report) va (4) turli tijorat assotsiatsiyalari ana shular jumlasidandir. Bundan tashqari, bu ma’lumotlar endilikda kompakt-disklarda va Internet orqali tarqatilmoqda.

1-nazorat uchun savol

Kompaniya faoliyati tahlili uchun qanday asosiy moliyaviy koef-fitsiyentlardan foydalaniladi?

2. Moliyaviy koeffitsiyentlar o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqliklar

Tahlil chog‘ida ko‘pincha aktivlar daromadliligi normasi (me’yori)ni (ROA)

boshqa ikki koeffitsiyentlar ifodasi sifatida tasavvur qilish foydali hisoblanadi:

ROA =	EBIT	×	Sotish hajmi	=
	Sotish hajmi		Aktivlar bahosi (qiymati)
=	Sotish rentabelligi × Aktivlar aylanuvchanligi =

• 
  ROS × ATO
  

ROA koeffitsiyentining ROS va ATO koeffitsiyentlari orqali ifoda-lanishi mumkinligi quyidagi dalil bilan tasdiqlanadi: turli sohada faoliyat yuritadigan firmalarning sotuvlar rentabelligi va aktivlar aylanuvchanligi koeffitsiyentlari

105
mutlaqo har xil bo‘lishi va, shu bilan birga, aktivlar daromadliligi ko‘rsatkichlari bir xil bo‘lishi mumkin. Masalan, odatda, supermarketlarning sotuvdan rentabellik ko‘rsatkichlari past, aktivlar aylanuvchanligi ko‘rsatkichlari yuqori bo‘ladi. Qimmat zargarlik buyumlari qimmat do‘koniga esa buning aksi xos. Ammo ikkala do‘konning aktivlar daromadliligi koeffitsiyenti bir xil bo‘lishi mumkin.

Aytilganlarni misolda ko‘rish uchun, keling, aktivlar daromadliligi koeffitsiyenti bir xil, ya’ni 10,0%ga teng ikkita firmani ko‘rib chiqamiz. Birinchi firma – bu supermarketlar tarmog‘i, ikkinchisi esa – kommunal xizmatlar ko‘rsatishga ixtisoslashgan firma bo‘lsin. 13.2-jadvaldan (navbatdagi betga qarang) ko‘rinib turganidek, supermarketlar tarmog‘ining sotuvdan daromadlilik koeffitsiyenti “past” (2,0%) va u o‘z aktivlarini yiliga besh marta aylantiribgina aktivlar daromadliligi ko‘rsatkichini 10,0% li ko‘rsatkichga olib chiqadi. Ko‘p kapital talab qiladigan kommunal xizmatlar sohasiga kelsak, bu sohada ishlaydigan firmaning aktivlar aylanuvchanligi koeffitsiyenti (ATO) yiliga atigi 0,5 martaga teng bo‘lsa-da, sotish rentabelligi yuqori, ya’ni 20,0% bo‘lgani uchun u ham 10,0%lik aktivlar daromadliligi koeffitsiyenti (ROA)ga ega.

			13.2-jadval
Moliyaviy koeffitsiyentlar o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqliklar
Korxona turlari	ROS ×	ATO =	ROA
Supermarketlar tarmog‘i	0,02	5,0	0,10
Kommunal xizmatlar korxonasi	0,20	0,5	0,10

Yuqorida bayon etilganlardan asosiy ma’no (xulosa) shuki, sotuvlar daromadliligi yoki aktivlar aylanib turishi koeffitsiyentining pastligi, albatta, firmaning moliyaviy muammolari bor degani emas. Bu koeffi-tsiyentlarning ikkalasini kompaniyaning faoliyat sohasini inobatga olgan holda o‘rganish kerak. Bundan tashqari, bir faoliyat sohasi doirasida ham doimiy farqlar bor. Masalan, Rolls Royce dilerlik tarmog‘i va Chevrolet tarmog‘ining aktivlar daromadliligi koeffitsiyenti (ROA) ko‘pincha bir xil bo‘lsa-da, Rolls Royce dilerlik tarmog‘ining joriy rentabellik ko‘rsat-kichlari yuqoriroqligi va aktivlar aylanib turishi koeffitsiyenti pastroqligi bilan ajralib turadi.

2-nazorat uchun savol

Agar “A” firmaning aktivlar daromadliligi (ROA) “B” firmanikiga nisbatan yuqoriroq bo‘lsa va ikkala kompaniyaning aktivlar aylanib turishi ko‘rsatkichi (ATO) bir xil bo‘lsa, “A” firmaning sotuvlar rentabelligi koeffitsiyenti (ROS) qanday bo‘lishi kerak?

Download 5,79 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: