Moliya va moliyaviy texnologiyalar

G’aznachilikninghuquqvamajburiyatlari
G‘aznachilikquyidagihuquqlargaega:
O‘zbekistonRespublikasiMarkaziybankidavatijoratbanklaridaG‘aznachilikning bank hisobraqamlariniochishvayopish;
budjettashkilotlarivabudjetmablag‘larioluvchilardanDavlatbudjetiniijroetishjarayonidagidaromadlarvaxarajatlarningqisqamuddatliprognozinituzishuchunzarurbo‘lganhisobotma’lumotlariniso‘rabolish;
budjettashkilotlarivabudjetmablag‘larioluvchilardanulartomonidanG‘aznachilikkaro‘yxatdano‘tkazishgataqdimetiladiganshartnomalarningsifatini, maqsadgamuvofiqliginivanarxyechimlarinibaholashuchunbarchazarurhujjatlarnibelgilangantartibda talab qilish;
belgilangantartibdaDavlatbudjetibo‘shmablag‘larini bank depozitlarigavaboshqaaktivlargavaqtinchalikjoylashtirish, shuningdekbudjetssudalariniQoraqalpog‘istonRespublikasibudjetiga, viloyatlarva Toshkent shahrimahalliybudjetlarigao‘tkazish;
budjettashkilotlarivabudjetmablag‘larioluvchilarningtovarlar (ishlar, xizmatlar)gaxarajatlarsmetalarida, qurilishlarningmanzillivatitulro‘yxatlaridanazardatutilganbudjetmablag‘larihajmidanoshibketadiganhajmdabudjetmablag‘larihisobigahaqto‘lanishininazardatutuvchishartnomalarini, shuningdekbudjettashkilotlarivabudjetmablag‘larioluvchilarningto‘lovjadvalisiz, sifati, maqsadgamuvofiqligivanarxyechimlaribo‘yichabelgilangantalablargajavobbermaydiganshartnomalariniro‘yxatdano‘tkazishni rad etish;
budjettashkilotlarivabudjetmablag‘larioluvchilarningschyot-fakturalarsizhamdatovarlar (ishlar, xizmatlar) yetkazibberishfaktinitasdiqlovchiyokibudjettashkilotlarivabudjetmablag‘larioluvchilarzimmasigabudjetmablag‘larinio‘tkazishniyuklovchiboshqahujjatlarsiztaqdimetilgankapitalqurilishyuzasidanmajburiyatlariuchunpulto‘lamaslik;
budjettashkilotlarivabudjetmablag‘larioluvchilarningularningtovarlar (ishlar, xizmatlar) yetkazibberuvchilarbilanG‘aznachilikda (uninghududiybo‘linmalarida) ro‘yxatdano‘tkazilmaganshartnomalaridankelibchiqadigankapitalqurilishyuzasidanmajburiyatlarito‘lovibo‘yichato‘lovhujjatlariniijroetishuchunqabulqilmaslik;
narxlariningasossizravishdaoshiribyuborilishigayo‘lqo‘yilgantovarlar (ishlar, xizmatlar) uchunto‘lovnibudjettashkilotlarivabudjetmablag‘larioluvchilarningshartnomalaridanazardatutilgan summa doirasidacheklash, shuningdekbudjettashkilotlarivabudjetmablag‘larioluvchilarshartnomalaripredmetigamuvofiqbo‘lmagantovarlar (ishlar, xizmatlar) yetkazibberilganhollardato‘lovnito‘xtatibturish;
budjettashkilotlarivabudjetmablag‘larioluvchilartomonidanO‘zbekistonRespublikasiMoliyavazirligibelgilaganhisobotlartaqdimetilmagantaqdirdaularningbudjetmablag‘larihisobigaamalgaoshiriladiganxarajatlarito‘lovinimoliyaorganlaritopshirig‘igabinoanto‘xtatibqo‘yish, buto‘g‘ridategishlibudjetmablag‘larinitaqsimlovchilarni, budjettashkilotlarivabudjetmablag‘larioluvchilarnixabardorqilish;
budjettashkilotlarivabudjetmablag‘larioluvchilarningG‘aznachilikda (uningbo‘linmalarida) ro‘yxatdano‘tkazilmaganshartnomalarbo‘yichamoliyaviymajburiyatlarinihisobgaqabulqilmaslik, qonunhujjatlarigamuvofiqbudjettashkilotlarivabudjetmablag‘larioluvchilartomonidanboshqayuridikyokijismoniyshaxslarbilanshartnomatuzilmasdanmoliyaviymajburiyatlarqabulqilinishimumkinbo‘lganhollarbundanmustasno;
korxonalarvatashkilotlardanbajarilmaganmoliyaviymajburiyatlarbo‘yichabudjettashkilotlarivabudjetmablag‘larioluvchilardanto‘lovmuddatio‘tganqarzlarsummasinibudjettashkilotlarivabudjetmablag‘larioluvchilarningbajarilmaganmoliyaviymajburiyatlarmavjudliginitasdiqlovchizarurhujjatlarilovaqilinganyozmamurojaatlariasosida, qonunhujjatlaridabelgilangantartibdaundiribolish;
belgilangantartibdainsonparvarlikyordamivatexnikko‘maklashishvositalarioluvchilaridanularningshaxsiy bank hisobraqamlaridanko‘chirmalar, shuningdekulartomonidanolinganinsonparvarlikyordamivatexnikko‘maklashishvositalari, shujumladannomoddiyshakldagivositalarto‘g‘risidahisobotlarvaaxborotlarolish;
davlatxaridlaribo‘yichaHukumatkomissiyasiningishchiorganifunksiyasinibajarishuchundavlatvaxo‘jalikboshqaruviorganlari, mahalliydavlathokimiyatiorganlari, boshqatashkilotlardanzarurmateriallarniolish;
davlatxaridlaribo‘yichaHukumatkomissiyasiningishchiorganifunksiyasinibajarishuchundavlatvaxo‘jalikboshqaruviorganlari, mahalliydavlathokimiyatiorganlari, boshqatashkilotlardanzarurmateriallarniolish.
G‘aznachilikquyidagilargamajbur:
Davlatbudjetixarajatlarini yagona g‘aznahisobhisobvarag‘idanyokiG‘aznachilikningboshqa bank hisobraqamlaridanbelgilanganmuddatlardavategishliravishdaO‘zbekistonRespublikasirespublikabudjeti, Qoraqalpog‘istonRespublikasibudjeti, viloyatlarva Toshkent shaharmahalliybudjetlari, davlatmaqsadlijamg‘armalarimablag‘lariqoldiqlaridoirasidaamalgaoshirish;
budjettashkilotlarivabudjetmablag‘larioluvchilartomonidandavlatxaridlariniamalgaoshirishda, shujumladanbudjettashkilotlarivabudjetmablag‘larioluvchilartomonidantovarlar (ishlar, xizmatlar) xaridqilingandanarxlarnioshiribyuborishmavjudligi, budjettashkilotlarivabudjetmablag‘larioluvchilartomonidankreditorlikqarzlarsummasiningasossizoshiribyuborilishihollarianiqlangantaqdirdamavjudmateriallarniO‘zbekistonRespublikasiMoliyavazirliginingNazorat-taftish bosh boshqarmasigavauninghududiybo‘linmalarigaberish.
o‘zigaberilganhuquqlardanqonunhujjatlarigamuvofiqfoydalanishhamdao‘zfaoliyatidayuridikvajismoniyshaxslarninghuquqlarivaqonuniymanfaatlarikamsitilishigayo‘lqo‘ymaslik.
G‘aznachilikqonunhujjatlarigamuvofiqboshqamajburiyatlarga ham egabo‘lishimumkin.

Xulosa
O`zbekiston Respublikasida davlat moliyasini boshqarish tizimida olib borilayotgan islohotlar, qator vazifalar bilan birgalikda, davlat budjetining g`aznaijrosiga bosqichmabosqich o`tishni va uning faoliyat mexanizmlarini takomil lashtirishni nazarda tutadi. Bunda zamonaviy axborot texnologiyalariyordamida davlat mablag`larining harakati to`g`risidagi ma'lumotlarni jamlash, qayta ishlash, uzatish usullarini o`zlashtirish asosida davlat moliyasini boshqarishning samarali usul va vositalarini shakllantirish va muvofiq holda ishlashini ta'minlash zarur bo`ladi. Mamlakatimizda davlat budjetining g`azna ijrosini samarali tatbiq etishga faqatgina barqaror rivojlanish ko`rsatkichlariga
erishganimizdan keyingina muvaffaq bo`lindi. O`zbekiston hukumati davlat moliyasini boshqarish tizimida ham keng qamrovli islohotlarni muvaffaqiyatli amalga oshirib kelmoqda. Bu islohotlarning ijobiy natijalarini davlat budjeti g`azna ijrosining muvaffaqiyatli joriy etilishida ko`rishimiz mumkin. Davlat budjetining g`azna ijrosi davlat budjeti va davlat maqsadli jamg`armalarining barcha daromadlarini, shuningdek, budjet tashkilotlarining budjetdan tashqari mablag`lar bo`yicha tushumlarini yagona g`azna hisobraqamiga jamlash va ularning barcha xarajatlarini shu hisobraqamdan amalga oshirishni nazarda tutadi. Bu esa davlat budjeti, budjetdan tashqari fondlar, budjet tashkilotlarining budjetdan tashqari mablag`lari, davlat qarzlari va ularga xizmat ko`rsatish jarayonlarining tezkor nazorati va monitoringini olib borish, davlati mablag`larining
samarali ishlatilishini ta'minlash, davlat moliyaviy resurslarining harakati – to`g`risida operativ tarzda ma'lumotlami jamlash imkonini beradi.
Taraqqiyotimizning bugungi sharoitida mamlakatimiz iqtisodiyotida sodir bo`layotgan tarkibiy o`zgarishlar butun moliya tizimida, uning markaziy bo`g`ini bo`lgan davlat moliyasida amalga oshirilayotgan islohotlar davlat moliyasini boshqarish masalalarida muayyan bilim va ko`nikmalarga ega bo`lish zarurligini talab qilmoqda. Bunday sharoitda nafaqat davlat moliyasi haqidagi ma'lum nazariy bilimlarga ega bo`lgan, balki davlat budjeti g`azna ijrosi jarayonlarida vujudga keladigan holatlarni tushuna oladigan, budjet ijrosi
ishtirokchilari bo`lgan moliya organlari, g`aznachilik bo`linmalari, budjet tashkilotiari va budjetdan mablag` oluvchilar amaliy faoliyatini samarali tashkil qila oladigan, davlat mablag`larini samarali boshqarishga qaratilgan boshqarav qarorlarini qabul qila oladigan zamonaviy mutaxassislar tayyorlash birinchi darajali ahamiyatga egadir. Shu sababli davlatmoliyasi uchun tashabbuskor,ijodiy fikrlaydigan mutaxassis kadrlarni tayyoriashda budjet-moliya va budjetning g`azna ijrosi nazariyasi va amaliyotini o`rganishga muhim o`rin beriladi. Jamiyatning bu talabini anglagan holda, shuningdek, Kadrlar
tayyorlash Milliy dasturining ta`lim tizimiga yangi avlod darsliklarini yaratishbo`yicha dasturiy vazifasini bajarish maqsadida mualliflar tomonidan oliy talimning tegishii yo`nalishlaridagi talabalar uchun "g`aznachilik" nomli
ma`ruzalar matni yaratildi.