Moliya va moliyaviy texnalogiyalar

4. Moliyaviy hisobotni taqdim qilish

Moliyaviy hisobotlar ma’lum bir hisobot davri yoki ma’lum bir hisobot sanasi bo’yicha tuziladi. Bunda buxgalteriya balansi va hisobvaraqlardagi qoldiqlar bo’yicha ma’lumotlar ma’lum bir sanaga yakunlanadi, moliyaviy hisobot shakllarining qolganlari esa ma’lum bir davr uchun tuziladi.
Moliyaviy hisobotning hisobot davri 1-yanvardan 31-dekabrigacha bo’lgan davr kalendar yil hisoblanadi.
Moliyaviy hisobot qonun hujjatlarida ko’rsatilgan hollarda kalendar yilidan farqli ravishda davrlar bo’yicha (oy, chorak uchun) ham taqdim etilishi mumkin.
Moliyaviy hisobotlar uchun hisobot kuni hisobot davrining oxirgi kalendar kuni hisoblanadi. Su’yektning buxgalteriya balansi uchun hisobot kuni 31-dekabr hisoblanadi, moliyaviy natijalar to’g’risidagi yillik hisobot uchun hisobot davri 1- yanvardan 31-dekabrigacha bo’lgan davr hisoblanadi.
Korxonaning yillik moliyaviy hisoboti mulkchilik shaklidan qat’iy nazar, to’liq nusxalarda quyidagi foydalanuvchilarga hisobot yilidan keyingi yilning 15- fevraligacha bo’lgan muddatda taqdim etilishi shart:
korxonaning mulkdori hisoblangan (davlat mulkini boshqarishga vakolatli bo’lgan organlarga, qatnashchilarga, ta’sischilarga) ta’sis etish to’g’risidagi hujjatlar asosida;
davlat soliq idoralariga;
qonun hujjatlariga muvofiq boshqa organlarga.
Moliyaviy hisobotni boshqa foydalanuvchilarga taqdim etish tartibi mustaqil ravishda korxona rahbariyati (unig mulkdorlari va ta’sischilari) tomonidan tartibga solinadi va korxonaning hisob siyosatida ko’zda tutiladi.
Moliyaviy hisobot tuzilganda quyidagilar ta’minlanishi kerak:
-hisobot davri ichida amalga oshirilgan hamma xo’jalik operatsiyalari va pul mablag’lari, asosiy vositalar, moddiy qimmatliklar va hisob-kitoblarning to’la aks ettirilishi;
-analitik hisob ma’lumotlarining har oyning birinchi sanasida bo’lgan tegishli sintetik schyotning oborot va qoldiq summalari bilan bir xilligi;
-buxgalteriya hisoboti va balanslari ko’rsatkichlarining sintetik va analitik hisob ma’lumotlari bilan bir xilligi.
Yuqorida keltirilgan asosiy shartlarni bajarmasdan tuzilgan buxgalteriya hisoboti va balanslari noto’g’ri tuzilgan deb hisoblanadi. Buxgalteriya hisobotini tuzishdan oldin hisobotning to’g’ri va real tuzilishini to’la ta’minlay oladigan zarur ishlar qilinishi shart. Joriy buxgalteriya hisobot ma’lumotlarini umumlashtirish, sintetik va analitik schyotlarda hamma xo’jalik operatsiyalarini aks ettirish, sintetik hamda analitik schyotlar bo’yicha oborot qaydnomalarini tuzish va ular bo’yicha qoldiq summalarini aniqlash va boshqa ishlar buxgalteriya hisoboti tuzishdan avval bajarilgan bo’lishi kerak.
Хo’jalik yurituvchi su’yektlarning yillik moliyaviy hisobotlari manfaatdor su’yektlar: banklar, birjalar, investorlar, kreditorlar va shu kabilar uchun oshkora hisoblanadi. Manfaatdor shaxslar yillik moliyaviy hisobot bilan tanishish va nusxa ko’chirish xarajatlarini qoplab, uning nusxasini olish huquqiga egadirlar.
Ochiq turdagi hissadorlik jamiyatlari, sug’urta kompaniyalari, banklar, fond va tovar birjalari, investitsiya fondlari va boshqa moliya muassasalari har yili moliyaviy hisobotni undagi ma’lumotlarning to’g’riligi auditor tomonidan tasdiqlangandan so’ng hisobot tugagandan keyin 1-maydan kechiktirmay e’lon qiladilar.
Bundan tashqari, aksiyadorlik jamiyatlarining moliyaviy hisobotlari gazetalar, jurnallar va bulletenlarda yoki qonunchilikda ko’zda tutilgan muddatlarda alohida e’lon qilinishi kerak.