«Moliya-kredit» kafedrasi «Davlat byudjeti» fanidan kurs ishi mavzu: Byudjet tizimida amalga oshirilayotgan islohotlarning zarurligi Bajardi

3-rasm. Davlat byudjeti daromadlari tarkibida soliqli va soliqsiz daromadlar salmog’i⁸(foizda)
Davlat byudjetining soliqli daromadlarini to’gri va egri soliqlar kesimida tahlil qiladigan bo’lsak, 3-rasm ma’lumotlaridan ko’rinadiki, egri soliqlari bo’yicha davlat byudjetiga tushumlar davlat budjetida etakchi salmoqqa ega bo’lib, bu ko’rsatkich biz tahlil qilayotgan yillarda o’rtacha 50-54 % ni tashkil qilayotganini ko’rishimiz mumkin.
Egri soliqlaridan davlat byudjetiga 2017 yilda 5162,1 mlrd. so’m, 2018 yilda 6973,9 mlrd.so’m, 2019 yilda 18656,8 mlrd. so’m, 2020yilda 11187,8 mlrd.so’m tushgan. 2021 yilda esa umumdavlat soliqlaridan tushumlar davlat byudjetda 13039,4 mlrd. so’mni tashkil etishi rejalashtirilgan. Lekin, tahlil qilayotgan davrimizda umumdavlat soliqlarining davlat byudjeti jami daromadlarida tutgan o’rni tebranib turgan. Masalan, 2017 yilda egri soliqlarining davlat byudjetining jami daromadlaridaga hissasi 49,5 %ni, 2018 yilda 53,3 %ni, 2019 yilda 53,4 %ni tashkil etgan bo’lsa, 2020 yilga kelib ko’rsatkich 54,3 %ni tashkil etgan. 2021 yilda esa bu ko’rsatkich 51,9 %ni tashkil etishi kutilmoqda.
Jadval ma’lumotlaridan ko’rinadiki, to’g’ri soliqlar bo’yicha davlat byudjetiga tushumlar salmog’i egri soliqlarga nisbatan bir oz kamroq ulushga ega. Ammo egri soliqlar kabi to’g’ri soliqlarning ham tahlil qilayotgan davrimizda davlat byudjeti jami daromadlarida tutgan ulushi ham tebranib turganini kuzatishimiz mumkin. 2017 yilda to’gri soliqlarning davlat byudjetining jami daromadlaridaga hissasi 51,5 %ni, 2018 yilda 46,7 %ni, 2019 yilda 46,6 %ni tashkil etgan bo’lsa, 2020 yilga kelib bu ko’rsatkich 46,7%ni tashkil etdi. 2021 yilda esa bu ko’rsatkich 48.1 %ni tashkil etishi kutilmoqda. To’gri soliqlarning budjet daromadlaridagi ulushi biz tahlil qilayotgan yillarda o’rtacha 46-50 % ni tashkil qilgan.
Xulosa qilib aytadigan bo’lsak, budjet daromadlari tarkibida egri soliqlarning ulushi katta. Buni quyidagi rasm ma’lumotlaridan ham ko’rishimiz mumkin.