“Moliya” kafedrasi

 
6. Soliqlarni boshqarish 
a) soliq siyosatini ishlab chiqish va amalga oshirish; 
b) soliq organlari bilan aloqalar;  
v) soliq hisobotlarini tayyorlash;  
g) soliqlarni rejalashtirish.  
7. Investorlar bilan o‘zaro munosabatlar 
a) investorlar bilan aloqa o‘rnatish va ushlab turish; 
b)  kompaniya  aksiyadorlariga  axborot  yetkazish  tizimini  yo‘lga  qo‘yish  va 
ushlab turish;  
v)  moliyaviy  tahlilchilar  tavsiyalarini  va  umumiy  tusga  ega  moliyaviy 
axborotlarni olish;  
8. Baholash va konsalting 
a)  moliyaviy  siyosat,  moliyaviy  operatsiyalar  masalalari  hamda  asosiy 
maqsadlar va ish qay darajada samaradorligini aniqlash bo‘yicha korpo-ratsiyaning 
boshqa rahbarlari bilan maslahatlashish va ularning tavsiya-larini olish.  
 
9. Boshqaruvning axborot tizimlari 
a)  ma’lumotlarni  elektron  qayta  ishlash  vositalarini  yaratish  va  ulardan 
foydalanish;  
b) boshqaruvning axborot tizimlarini yaratish va ulardan foyda-lanish;  
v) tegishli tizim va tartiblar yaratish va ulardan foydalanish. 
Moliya bo‘limining tashkiliy tuzilmasi va firmaning boshqa bo‘lim-lari bilan 
o‘zaro  aloqalari turli  firmalarda  turlicha  bo‘lishi  mumkin.  3.4-rasmda  zamonaviy 
yirik korporatsiyaning namunaviy tashkiliy tuzilmasi ko‘rsatilgan (keltirilgan).  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3.4-rasm. Yirik korporatsiyaning tashkiliy tuzilmasi 
 
Direktorlar kengashi 
Ijrochi direktor 
Ishlab chiqarish 
bo’yicha vitse-
prezident 
Moliya bo’yicha bosh 
boshqaruvchi (birinchi 
vitse-prezident 
Marketing bo’yicha 
vitse-prezident 
G’aznachilik 
Moliyaviy rejalashtirish bo’limi 
Buxgalteriya 

---

31 
 
Tuzilmaning  eng  yuqori  darajasida  korporatsiyaning  ijrochi  direktori  (chief 
executive  officer  (CEO)  turadi.  U,  ko‘pincha,  prezident  deb  ataladi.  Moliya 
bo‘yicha bosh boshqaruvchi (chief financial officer (SFO) katta (birinchi)  
vitse-prezident  deyiladi.  U  firmaning  butun  moliyaviy  faoliyati  uchun  mas’ul  va 
bevosita  prezidentga  hisobot  beradi.  Shuningdek,  ko‘p  hollarda,  firmada  yana 
ikkita vitse-prezident faoliyat yuritishi mumkin. Ular marketing va ishlab chiqarish 
operatsiyalari uchun mas’uldirlar. Ba’zida yirik firmalar shtat
29
iga rahbar lavozimi 
kiritiladi.  Rahbar  kompaniya  prezidenti  strategiyasi  amalga  oshishi  uchun  mas’ul 
hisoblanadi.  
Moliya  bo‘yicha  birinchi  vitse-prezidentga  uchta  bo‘lim  bo‘ysunadi:  a) 
moliyaviy  rejalashtirish  bo‘limi;  b)  g‘aznachilik;  v)  buxgalteriya.  Ularning  har 
biriga  vitse-prezident  boshchilik  qiladi.  Moliyaviy  rejalashtirish  bo‘yicha  vitse-
prezident uzoq muddatli kapital qo‘yilmalarning asosiy yo‘nalishlarini tahlil qilish 
uchun  mas’ul,  ya’ni  firma  faoliyat  sohasini  o‘zgartirishi  lozimmi,  yoki  hozirgi 
biznesni  davom  ettirishi  kerakmi,    shularga  baho  beradi.  Shuningdek,  boshqa 
firmalarni qo‘shib olish va sotib olish hamda bosh firmadan yangi firmalar ajralib 
chiqishi imkoniyatlarini tahlil qilish ham uning vakolat doirasiga kiradi.  
G‘aznachi (treasurer) joriy moliyaviy faoliyat va firmaning aylanma kapitalini 
boshqarish  uchun  mas’ul.  Shuningdek,  tashqi  investorlar  bilan  munosabatlarni 
boshqarish,  firmaga  foiz  va  valyuta  riskining  ta’sirini  baholash  hamda  soliq 
bo‘limini boshqarish ham uning vakolat doirasiga kiradi.  
Korporatsiyaning  bosh  hisobchisi  (controller)  firmada  buxgalterlik  hisobi  va 
ichki audit, xususan rejadagi va aslidagi xarajatlarni, korporatsiyaning turli xo‘jalik 
birliklari  faoliyatidan  olingan  daromad  va  foydani  taqqoslash  uchun  xizmat 
qiladigan  ichki  hisobotlar  uchun  mas’ul.  Shuningdek,  aksiyadorlar,  kreditorlar  va 
davlat  boshqaruv  (tartibga  soluvchi)  organlariga  taqdim  etish  uchun  moliyaviy 
hisobotlar tayyorlash ham uning vakolat doirasidadir.