“Moliya” kafedrasi

Молиявий воситачилар 
O’zaro fondlar
 
 
Banklar 
 
Boshqa depozit-
jamg’arma 
muassasalari 
 
Aktivlarni 
boshqaruvchi 
firmalar 
 
 
Axborot xizmatlarini ko’rsatuvchi firmalar
 
Venchur kom-
paniyalariga kapital 
qo’yuvchi firmalar
 
Sug’urta 
kompaniyalari 
 
 
Pensiya 
fondlari 
 
 
Investitsion 
banklar 
 

---

74 
 
Bizning  kunlarda  bank  deb  nomlanuvchi  ko‘pchilik  firmalar  kamida  ikkita: 
omonatlarni qabul qilish va qarz berish funksiyalarini bajaradi. AQShda bu turdagi 
muassasalar tijorat banklari (commercial banks) deb nomlanadi. 
Ayrim  mamlakatlarda  banklar  deyarli  har  qanday  moliyaviy  funk-tsiyalarni 
bajaruvchi  moliyaviy  vositachilar  hisoblanadi.  Ular  mijozlarga  faqat  pullarni 
o‘tkazish  va  qarz  berish  bo‘yicha  turli  operatsiyalarni  bajarishga  oid  xizmatlarni 
taklif  etibgina  qolmay,  balki  o‘zaro  fondlar  va  sug‘urta  kompaniyalari 
funksiyalarini  ham  bajaradilar.  Masalan,  Germa-niyada  universal  banklar  deb 
nomlanuvchi banklar ko‘proq ixtisoslashgan moliyaviy vositachilarga xos bo‘lgan 
deyarli barcha moliyaviy funksiyalarni bajaradilar.  
Oxirgi  vaqtlarda,  har  xil  turdagi  moliyaviy  institutlar  o‘rtasida  ular  qaysi 
moliyaviy xizmat turlarini taklif qilayotganligi asosida chegara tortish borgan sari 
qiyinchilik  tug‘dirmoqda.  Masalan,  Deutsche  Bank  garchi  klassifikatsiya
68
 
bo‘yicha  universal  bank  hisoblansa-da,  uning  funk-tsiyalari,  odatda  qimmatli 
qog‘ozlar  bilan  broker-dilerlik  operatsiyalariga  ixtisoslashgan  banklar  sirasiga 
kiruvchi Merrill Lynch Bank funksiya-laridan ozginaga farq qiladi, xolos. 
Depozit-jamg‘arma  yoki  ssuda-jamg‘arma  muassasalari  (depository  savings 
institutions,  thrift  institutions)  terminlari  jamg‘arma  banklari,  ssuda-jamg‘arma 
assotsiatsiyalari  (S&Ls)  va  kredit  uyushmalarini  umumiy  nomlash  uchun 
qo‘llaniladi.  Dunyoning  taraqqiy  etgan  mamlakatlarida,  shu  jumladan,  AQShda 
ular tijorat banklari bilan omonat operatsiyalari sohasida ham, qarz berish sohasida 
ham  raqobatdoshlik  qiladi.  AQShda  shu  turdagi  tashkilotlar  uy  sotib  olish  uchun 
ipoteka  zayomlari  va  iste’mol  zayomlari  bo‘yicha  ixtisoslashgan.  Boshqa 
davlatlarda  ham  funksiyalari  AQShdagi  ssuda-jamg‘arma  tashkilotlari  va  kredit 
uyushmalari  funksiyalariga  o‘xshaydigan  ixtisoslashtirilgan  turli  xil  jamg‘arma 
institutlari mavjud.