“Moliya” kafedrasi

9-mavzu. Moliyaviy infratuzilma va moliyaviy tizimni 
tartibga solish 
 
Reja: 
1.  Moliyaviy infratuzilma tarkibi 
2.  Qimmatbaho qog‘ozlar savdosi qoidalari 
3.  Buxgalteriya hisobi tizimlari 
 
1. Moliyaviy infratuzilma tarkibi  
 
Har  qanday  ijtimoiy  ahamiyatga  molik  faoliyat  muayyan  qoida  va 
qo‘llanmalar  to‘plamiga  rioya  qilish  zaruriyati  bilan  cheklanadi.  Qonun  status
70
i 
(maqomi)ga ega bo‘lgan va iqtisodiy faoliyatning har qanday sohasida yuz bergani 
kabi moliyaviy tizim harakatlanishidagi ma’lum aspektlarni cheklash uchun xizmat 
qiluvchi  qoidalar  mavjud.  Ular  orasida  eng  muhimlari  har  qanday  turdagi 
tovlamachilikdan  yuridik  hamda  jismo-niy  shaxslarni  himoya  qiluvchi  va 
shartnoma  majburiyatlariga  rioya  qili-nishini  ta’minlovchi  qonunlardir.  Bu 
qonunlar nafaqat davlatdan davlatga farq qiladi, balki vaqt o‘tishi bilan o‘zgarishga 
ham  moyildir.  Ular  jamiyat  yuridik  tizimining  bir  qismi  hisoblanadi  va  odatda, 
garchi  bu  qonun-larning  o‘zgarishi  ko‘pincha  insonlarning  ushbu  tizim 
funksiyalariga  qo‘yilgan  talabining  o‘zgarishi  natijasida  ro‘y  bersa-da,  moliyaviy 
tizim-ning chegarasidan chiquvchilardek izohlanadi. 
Moliyaviy infratuzilma o‘z ichiga buxgalterlik hisobi va sud ishlarini hal etish 
jarayonlarini; moliyaviy instrument (vosita)lar savdosiga ko‘mak-lashuvchi hisob-
kliring  tashkilotlarini;  moliyaviy  tizim  qatnashchilari-ning  o‘zaro  munosabatlarini 
nazorat qiluvchi, tartibga soluvchi idoralarni oladi (9.1-rasm).  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
9.1-rasm. Moliyaviy infratuzilma tarkibi 
                                                           
70
 «Status» lotincha  «status» - ahvol, hol, holat. Maqom – vaziyat, mavqe; o‘rin, joy; daraja, martaba. Qarang: 
o‘sha manba. J.III. – B.569.