“Moliya” kafedrasi

4-nazorat uchun savol 
         Samarali  faoliyat  yurituvchi  mavjud  fond  bozori  qanday  qilib  firmaga 
mulkka egalik huquqini uni boshqarishdan ajratishga yordam beradi? 
 
4. Bozor intizomi: kompaniyalarning “yutib yuborilishi” va uning 
moliyaviy natija (oqibat)lari 
 
Hech o‘ylab ko‘rganmisiz: qanday kuch menejerlarni aksiyadorlar man-faati 
yo‘lida  ishlashga  majbur  qila  oladi?  Albatta,  aksiyadorlar  yig‘i-lishda  oliy 
darajadagi menejerga qarshi ovoz berib, uni ishdan bo‘shatib yuborishlari mumkin. 
Ammo,  mulkka  egalik  huquqi  va  boshqaruv  bir-biridan  ajratilganligining  asosiy 
afzalligi  egalari  firma  faoliyati  masala-lariga  aralashmasliklari  bo‘lganligi  sababli 
ular  firma  noto‘g‘ri  boshqa-rilayotganini  qanday  qilib  tushunish  (bilib 
qolgan)larining o‘zi tushu-narsizdir.  
Bundan tashqari, firmaga ko‘plab aksiyadorlar birgalikda egalik qilsa, ovoz 
berish  huquqidan  biror-bir  ishni  bajarishga  majbur  qilish  vositasi  sifatida 
foydalanish  yana  bir  muammoni  keltirib  chiqaradi.  Gap  shundaki,  bunday 
vaziyatda  alohida  aksiyadorning  kapitalda  ishtiroki  ulushi  shunchalik  kam 
bo‘ladiki,   u  zarur  ma’lumot  olinishi va tarqatilishi  haqini to‘lashdan  manfaatdor 
emas.  Shunday  qilib,  ovoz  berish  huquqi  o‘z  holicha  bu  dilemma
24
ni  hal  etishga 
qodir emas. 
 
Raqiblik qila oladigan (raqobatli) fond bozori mavjud bo‘lgan taqdirda ikkala 
taraf  –  aksiyadorlar  va  menejerlar  –  amal  qiladigan  stimul
25
larni  tartibga  solish 
uchun  yana  bir  juda  muhim  mexanizm  bor.  Bu  kompaniyalarning  “yutilib