«Молия» илмий журнали Ўзбекистон Республикаси Олий аттестация комис

3/2022
Бухгалтерия ҳисоби ва аудит
барчасини захиралар таннархига киритишни кўзда тутмайди, балки фақат захиралар 
билан боғлиқ бўлган ноишлаб чиқариш харажатларини назарда тутади. Шу боис, 
корхоналар ўзларининг ҳисоб сиёсатида албатта захиралар билан боғлиқ ноишлаб 
чиқариш устама харажатларини маҳсулот таннархига тақсимлашни белгилаб 
олишлари талаб этилади. Унинг захиралар ҳаракати билан қанчалик даражада 
боғлиқлигини исботлаши шарт бўлади. 
23-сон БҲХС “Қарзлар бўйича харажатлар” стандарт талабларига мувофиқ 
молиявий харажатлар ҳам бошқа устама харажатлар таркибида захиралар таннархига 
олиб борилиши мумкин бўлади. 
Миллий стандартларимизда захираларни жорий ҳолатга ва жорий жойлашти-
ришга келтириш билан боғлиқ харажатларни тартибга солувчи моддалар кири-
тилмаган. 
Соф сотиш мумкин бўлган қиймати (realizable value). Захиралар таннархи турли 
хил сабабларга кўра, жумладан, лат ейиши, синиши, бошқа зарар етказилиши ёки 
бўлмаса эскириши, ёхуд сотиш нархининг пасайиши ҳисобидан қопланмаслиги 
мумкин. Бундан ташқари, захираларнинг таннархи ҳисоб-китобдаги харажатлар 
ёки сотиш учун ҳисоб-китобдаги харажатларнинг ошиши ҳисобидан ҳам 
қопланмайдиган бўлиши мумкин. Бухгалтерия ҳисоби принципларига мувофиқ 
активлар уларни сотишдан ёки фойдаланишдан келадиган нафдан ошувчи қийматда 
акс эттирилмаслиги лозим. Бундай ҳолларда захиралар соф сотиш мумкин бўлган 
қийматда акс эттирилади. Стандартда ушбу тушунчага қуйидагича таъриф 
келтирилган:
Соф сотиш мумкин бўлган қиймати (NRV)
 
– бу одатдаги фаолияти давомида 
ишлаб чиқаришни якунлашдаги ҳисоб-китобдаги харажатлари ҳамда сотиш учун 
зурур бўлган ҳисоб-китобдаги харажатларини чегириб ташлагандан кейинги 
сотишнинг ҳисоб-китобдаги баҳосидир. 
Ушбу таърифда қўлланилган ҳисоб-китобдаги харажатлар олдиндан баҳолаш 
асосида ҳисоб-китоблар йўли билан аниқланади. 
NRV захираларнинг адолатли қийматидан фарқ қилади, чунки NRV компания 
учун махсус ҳисобланади, адолатли қиймат эса фаол бозорда шаклланади ва у 
махсус характерга эга бўлмайди. 

---

48