«Молия» илмий журнали Ўзбекистон Республикаси Олий аттестация комис

_____________________________________________________________________
Кириш
Халқаро энергия агентлиги (
International Energy Agency – 
IЕА) ҳисоб-
китобларига кўра, глобал энергия талаби 2040 йилга бориб 37 фоизга ошади, ўша 
даврга келиб иқтисодиёт ва аҳолининг ўсиши аввалгига қараганда камроқ энергия 
талаб қилади[1]. Асосий сценарийда глобал энергия талабининг ўсиши нархдаги 
белгилар, энергия сиёсати ва глобал иқтисодиётдаги таркибий ўзгаришлар туфайли 
сўнгги йигирма йил ичида йилига 2% дан, 2025 йилдан кейин йилига 1% гача 
сезиларли даражада секинлашади ва асосан хизмат кўрсатиш ҳамда енгил саноат 

---

145
3/2022
Иқтисодиёт тармоқлари
тармоқларига қаратилади[2]. Энергияга бўлган талабнинг глобал тақсимланиши 
кескин ўзгаради: бир томондан, Европа, Япония, Жанубий Корея ва Шимолий 
Америкада турғунлик, беқарорлик ёки пасайиш кузатилса, иккинчи томондан, 
жаҳон талабининг 60% жамланган Осиё, Африка, Яқин Шарқ ва Лотин Америкасида 
тезлик билан ўсиши кутилмоқда. 2030 йилларнинг бошларида Хитойнинг нефть 
маҳсулотлари истеъмоли ўнлаб йиллар давомида кузатилмаган даражага тушиб, 
Америка Қўшма Штатларини қувиб ўтиб, дунёдаги энг йирик нефть маҳсулотлари 
истеъмолчисига айланиб олиши муҳим босқич бўлиши мумкин. Бундан ташқари 
Ҳиндистон, Жануби-Шарқий Осиё, Яқин Шарқ ва Саҳрои Кабирдан жанубий 
Африканинг бир қисми глобал энергияга бўлган талабнинг ўсиши асосий локомотив 
бўлиши мумкин.
Тадқиқот методологияси
Мақолада экспертларнинг фикрлари ва таҳлили асосидаги усуллар жамланган. 
2050-2100 йилларга мўлжалланган мақсадларга эришиш
бўйича воқеалар таркиби 
анализ ва синтез усулларидан фойдаланиб чуқур тизимлаштириш амалга оширилган.
Мавзунинг ўрганилганлик даражаси
“Барқарор ривожланиш” ибораси қарама-қарши тушунчаларни ўз ичига 
олади, чунки “барқарорлик” бу статик жараён бўлиб, “ривожланиш” эса динамик 
жараёндир. Таърифларда “барқарорлик” салбий омилларга қарши тура олиш ва 
субъектнинг мувозанат ҳолатига қайтиш қобилияти шаклида намоён бўлади.
“Тараққиёт” – жамият эҳтиёжларини таъминлаш, самарадорлигини 
ошириш, корхона салоҳиятини кучайтириш ва белгиланган мақсадларга эришиш 
жараёнидир. Микитас М.А., Печаткина Е.Ю., Меншикова Н.В., Шестаков А.Б. каби 
муаллифларнинг айримлари ривожланишнинг ижтимоий ва экологик томонларини 
эътиборсиз қолдириб, фақат иқтисодий жиҳатга эътибор қаратганлар. Ҳозирги 
жаҳондаги глобал пандемия шароитида барқарор ривожланиш концепциясининг 
пайдо бўлишига айнан экологик вазият асос бўлганлигини ва ижтимоий 
жиҳатнинг долзарблиги ортиб бораётганини ҳисобга олсак, корхонанинг барқарор 
ривожланишини белгилашда уларни эътиборсиз қолдириш, бизнинг фикримизча, 
ноўрин бўлади.