Xalqaro moliya tashkilotlari (XMT) - xalqaro moliya sohasida davlatlararo (xalqaro) bitimlar asosida tashkil etilgan institutlardir.
Quyidagilar xalqaro moliya tashkilotlari ishtirokchilari hisoblanadi:
davlat;
nodavlat tashkilotlar.
Jahon iqtisodiy rivoji uchun xalqaro moliya institutlari qaysi funksiyalarni bajaradi?
jahon iqtisodiyotining holati, tendensiyalari va rivojlanish omillari tahlili;
jahon iqtisodiyotini tartibga solish, xalqaro savdoni qo‘llab-quvvatlash va rag‘batlantirish
maqsadida global valyuta va fond bozoridagi operatsiyalar;
investision faoliyat (xalqaro va ichki milliy loyihalarga yo‘naltirilgan kreditlar);
davlat loyihalarini kreditlash;
xalqaro ko‘mak dasturlarini moliyalashtirish;
ilmiy tadqiqotlarni moliyalashtirish;
xayriya faoliyati.
Xalqaro moliyaviy munosabatlarda to’lov balansi
Mamlakat to’lov balansining holati bugungi kunda nafaqat mamlakatning xalqaro operatsiyalarini aks ettiruvchi oddiy hujjat, balki ushbu mamlakat iqtisodiyotining ochiqlik darajasi, uning iqtisodiy-geografik va investitsion imkoniyatlari, oltin-valyuta zaxiralari va mavjud valyuta munosabatlarining qay darajada ekanligi hamda xalqaro raqobatbardoshligi haqida aniq xulosalar shakllantirish imkonini beruvchi iqtisodiy kategoriya hisoblanadi. To’lov balansi bu shunday hujjatki, unda mamlakatning xorijiy davlatlar bilan bo’ladigan aloqalari natijasida yuzaga keladigan valyuta tushumlari va to’lovlarining haqiqatdagi summasi aks ettiriladi. To’lov balansi – ma’lum vaqt oralig’ida rezidentlar va norezidentlar o’rtasidagi barcha o’tkazmalarning o’lchovidir. To’lov balansining standart komponentlari hisobvaraqlarning ikki asosiy guruhi bo’yicha ajratilishi mumkin: – joriy operatsiyalar hisobvarag’i, unda tovarlar, xizmatlar, olingan daromadlar va joriy transfertlarni qamrab oluvchi iqtisodiy bitimlar hisobga olinadi; 699 – kapitallar va moliyaviy instrumentlar bilan bog’liq operatsiyalar hisobvarag’i, unda kapital transfertlari, nomoliyaviy aktivlarni sotib olish, shuningdek, moliyaviy talablar va majburiyatlar bilan bog’liq operatsiyalar hisobga olinadi. Iqtisodiy adabiyotlarda to’lov balansi moddalarining uch asosiy analitik guruhlari ajratib ko’rsatiladi: 1) savdo balansi; 2) joriy operatsiyalar balansi; 3) umumiy to’lov balansi yoki rasmiy hisob-kitoblar balansi.
41. Jahon valyuta tizimi – milliy va zahira valyutalar, xalqaro jamoaviy valyutalar, o’zaro konvertirlash shartlari, valyuta pariteti, valyuta kursi, valyuta kurslarini tartibga solishning milliy va xalqaro mexanizmlaridan tashkil topgan
42.O‘zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgandan keyin, o’zining mustaqil tashqi siyosatini, shu jumladan, tashqi iqtisodiy siyosatini yurita boshladi. Mamlakatimiz tashqi iqtisodiy siyosati eng avvalo, milliy iqtisodiy manfaatlarni himoya qilgan holda xalqaro moliya munosabatlarida faol ishtirok etishga qaratilgan.
Respublikamizda ijtimoiy yo’naltirilgan bozor munosabatlarini shakllantirish va rivojlantirish, iqtisodiyot tarmoqlarining barqaror o’sishini ta’minlash, yuqori sifatli va raqobatbardosh mahsulotlar ishlab chiqargan holda jahon bozorlarida mustahkam o’rin egallash, pirovardida aholi turmush darajasini yuksaltirishga qaratilgan strategiya izchil amalga oshirilar ekan, bu maqsadlarga erishishda tashqi iqtisodiy faoliyatni yanada takomillashtirishga alohida e’tibor berilmoqda.
Tashqi iqtisodiy faoliyat deganda O‘zbekiston Respublikasi davlat idoralarining, yuridik va jismoniy shaxslarining xorijiy davlatlar, ularning yuridik va jismoniy shaxslari, xalqaro tashkilotlar bilan o’zaro foydali hamkorlik o’rnatishga, bunday hamkorlikni rivojlantirishga qaratilgan jami amaliy harakatlari tushuniladi.
O‘zbekiston Respublikasi tashqi iqtisodiy faoliyatning sub’yekti sifatida O‘zbekiston Respublikasi tasarrufiga:
tashqi iqtisodiy faoliyatni tashkil etishning qonun asoslarini belgilash;
tashqi iqtisodiy siyosatni, shu jumladan valyuta-kredit siyosatini ishlab chiqish va amalga oshirish, O‘zbekiston Respublikasi valyuta fondini shakllantirish va undan foydalanish;
tashqi iqtisodiy iqtisodiy faoliyat sohasida xalqaro shartnomalar tuzish va ularni ijro etish;
O‘zbekiston Respublikasi hududidan tashqarida respublikaning, uning yuridik shaxslari va fuqarolarining iqtisodiy manfaatlarini himoya qilish;
respublika hududida chet ellik investorlar faoliyati uchun huquqiy kafolatlarni belgilash;
O‘zbekiston Respublikasi nomidan xalqaro iqtisodiy tashkilotlar va birlashmalarda vakillik qilish;
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasidan kelib chiqadigan boshqa vakolatlar kiradi.
Tashqi iqtisodiy faoliyat sohasidagi asosiy vazifalar sifatida quyidagilar belgilangan:
birinchidan, tashqi iqtisodiy faoliyatni yanada erkinlashtirish borasida aniq maqsadni ko’zlab o’tkazish, tovarlarni eksport va import qilishda xorijiy sarmoyadorlar o’z daromadlaridan erkin foydalanishlarida birmuncha imtiyozli tartibni joriy etish;
ikkinchidan, xorijiy sarmoyadorlarni, asosan bevosita kapital mablag’lar tarzidagi sarmoyalarni respublika iqtisodiyotiga keng jalb etish uchun huquqiy, ijtimoiy-iqtisodiy va boshqa shart- sharoitlarni yanada takomillashtirish;
uchinchidan, O‘zbekistonga jahon darajasidagi texnologiyalarni olib keladigan, xalq xo’jaligining zamonaviy strukturasini vujudga keltirishda yordam beradigan sarmoyadorlarga nisbatan ochiq eshiklar siyosatini o’tkazish;
to’rtinchidan, mablag’larni eng ustuvor sohalarga – respublika mustaqillgini ta’minlaydigan agrar sektorni, yoqilg’i- energetika kompleksini hamda boshqa bazaviy tarmoqlarni rivojlantirishga qodir, tayyor mahsulotlar ishlab chiqarishni o’zlashtirishga sarflash.
Do'stlaringiz bilan baham: |