Moliya fanidan ma’ruza matnlari 1-mavzu: Moliyaning mohiyati va funksiyalari Reja: Moliyaning ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati

Ommaviy sotib olishlar bahosi va baholarni tovarning sifati bilan uzviy bog’langanligi stratyegiyalari ham amaliyot-da qо‘llaniladi.

Baholarning har qanday stratyegiyasida, raqobatchilarning baholarini tahlil qila borib, XYUS о‘zi tomonidan taqdim yetilishi mumkin bо‘lgan chyegirmalar tizimiga jiddiy ye’tibor bermog’i lozim. Jahon amaliyotida baholardan qilinadigan chyegirmalarning 20 ga yaqin turi mavjud. Masalan, “skonto” chyegirmasining “3/12, nyetto 30” tartibida ifodalanishida tо‘lov 30 kun ichida amalga oshirilishi kerak, agar sotib oluvchi tо‘lovni dastlabki 12 kun ichida amalga oshirsa, u 3% kam tо‘laydi, degan ma’noni anglatadi. Aylanma uchun bonus chyegirmalari ham qо‘llaniladi. Aylanma sotuviga bog’liq ra-vishda u doimiy sotib oluvchilarga nisbatan qilinadi. Progressiv chyegirmalar sotib olishning sifati, hajmi va davriyligiga bog’liq ravishda sotib oluvchiga taqdim yetiladi. Tovarlarning almashti-rilishi yoki Shu bilan bog’liq bо‘lgan chyegirma Shu firmadan oldin sotib olingan yeski tovarni qaytarganligi uchun taqdim qilinishi mumkin. Tovarlar xorijga sotilganda yeksport chyegirmalari qо‘lla-niladi. Funksional chyegirmalar yoki savdo sohasidagi chyegirmalar tovarlarning harakatlanishini amalga oshiruvchi xizmatlarga ma’lum bir funksiyalarni bajarganligi uchun beriladi. Maxsus chyegirmalar ishlab chiqaruvchi manfaatdor bо‘lgan sotib oluvchilarga sotuvchi tomonidan taqdim yetiladi. YAshirin chyegirmalar sotib oluvchilarga tekin namunalar kо‘rinishida berilishi mumkin. CHyegirmalarning oxirgi turiga shartnomalarda qayd yetilmaydigan va og’zaki keli-Shuvlarga muvofiq amalga oshiriladigan konfidyensial chyegirma-lar ham kiradi.

Ustamalar baholarni shakllantirishda chyegirmalarga nisba-tan kamroq qо‘llaniladi. Ularning qо‘llanilishi tovarlar sifati-ning ortishi, tovarlarning kreditga sotilishi va Shunga о‘xshashlar bilan bog’liq.

Tovarlarga nisbatan baholarni asoslash va baholarni shakllan-tirish stratyegiyasini samarali amalga oshirish uchun XYUS о‘zi fao-liyat kо‘rsatadigan maqsadli bozorlarini¹² aniqlab olmog’i, turli bo-zorlarning masshtablari va bozor talablarini qondirishning о‘z imkoniyatlari tо‘g’risida aniq tasavvurga yega bо‘lmog’i kerak.

Undan sо‘ng XYUS ning mamlakat ichki bozoridagi hamda yaqin va uzoq xorij mamlakatlari tashqi bozorlaridagi faoliyat sohasini aniqlash va cheklab olmoq lozim. YAqin va uzoq xorij mamlakatlari tashqi bozorlaridagi faoliyat faoliyat kо‘rsatish shartlari va huqu-qiy tartibga solish normalariga kо‘ra bir-biridan keskin farq qi-ladi. Bozorlarning hududiy gyeografiyasini bilish ham muhimki, ular uchun faoliyat kо‘rsatishning о‘ziga xos xususiyatlari, shahar va qishloq bozorlarining nisbatiga tyegishli bо‘lgan belgilar mavjud bо‘lib, ular har yehtimolga qarshi о‘zlarining xususiyatlarini uzoq vaqt da-vomida yana saqlab qolishi mumkin. Va nihoyat, baholarni shakllan-tirishning stratyegik yо‘naltirilishida joriy investision talab bozorlarini aniq chyegaralab olmoq ham zarur.

XYUS larga mо‘ljalni aniq olish va maqsadli bozorlarni tanlashga bozorni syegmyentlashtirish imkon beradi. Bozorni syegmyentlashtirish о‘rganish myetodi hisoblanadi. Unga kо‘ra istye’-molchilar yehtiyojlari, tavsifi, xatti-harakatining о‘ziga xosligi va Shunga о‘xshash xususiyatlariga muvofiq guruhlarga ajratiladi. Bozor syegmyenti bir xil toifadagi istye’molchilardan, u yoki bu holatga bir xil tarzda ryeaksiya qiluvchilardan tashkil topadi.

YAxlit olinganda bozor iqtisodiyotida bozor baholarini shakllantirishning umumiy belgilari bozorning turli sohalarida baholarning turli-tuman kо‘rinishlarini qо‘llash orqali amalga oshiriladi. Raqobatning erkinlik darajasi va baholarni shakl-lantirishga (bular bozorlar tipini klassifikasiya qilishda aso-siy mezon sifatida maydonga chiqadi) bog’liq ravishda bozorlar quyidagi tо‘rt asosiy tipga ajratiladi:

•