Moliya fanidan ma’ruza matnlari 1-mavzu: Moliyaning mohiyati va funksiyalari Reja: Moliyaning ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati

N = (1/m) x 100%
Bu yerda: N – amortizasiyalashtirilayotgan mol-mulk ob’yekti-

ning boshlang’ich (tiklash) qiymatiga nisbatan

amortizasiya normasi (foizda);

m – amortizasiyalashtirilayotgan mol-mulk Shu

ob’yektining foydali foydalanish muddati

(oyda).
CHiziqsiz myetod asosida amortizasiya normasini hisoblash quyidagicha amalga oshiriladi:
N = (2/m) x 100%
Bu yerda: 2 – tyezlashtirish koyeffisiyenti.
Asosiy kapitalning doiraviy aylanish jarayonida vujudga kyeladigan о‘z Moliyaviy resurslarining tarkibiga, amortizasiya fondidan tashqari, yana quyidagi daromadlar va turli tuShumlar ham kiradi:

• 
  foyda, Shuningdyek, Moliyaviy opyerasiyalar va boshqa tashki-lotlarda hissali ishtirok yetishdan olinadigan daromadlarni ham qо‘shib hisoblaganda tadbirkorlik faoliyatidan kelib tuShuvchi pul mablag’lari;
  
• 
  mulkni samarali boshqarish hisobidan olinadigan pul mablag’lari;
  
• 
  XYUSga tyegishli bо‘lgan ijara haqi, lizing tо‘lovlari, dividyendlar, aksiyalar, obligasiyalar va boshqa qimmatli qog’ozlar bо‘yicha foizlar, realizasiyadan tashqari boshqa daromadlar, asosiy fondlarni realizasiya qilishdan olingan daromadlar;
  
• 
  ishlab chiqarish quvvatlaridan samarali foydalanish hisobidan yerishilgan foyda.
  

Ish navbatini о‘zgartirish va dastgohlarni Yuklash koyef-fisiyentining oshirilishi, intyensiv foydalanishning о‘sishi va asosiy vositalar tarkibiy tuzilmasidagi progressiv о‘zgarishlar, kiritilgan quvvatlarning tyez о‘zlashtirilishi fond qaytimi va boshqa ishlab chiqarish-iqtisodiy kо‘rsatkichlarni oshiradi.

Asosiy fondlarni shakllantirish uchun jalb qilinadigan pul mablag’larining manbalarini ikki guruhga bо‘lish mumkin:

• 
  maqsadli Moliyalashtirish va tuShumlar;
  
• 
  banklarning о‘rta va uzoq muddatli kreditlari hamda XYUS tomonidan texnikaviy qayta qurollantirish va ryekonstruksiya qilish, yangi asosiy ishlab chiqarish fondlarini yaratish uchun milliy va xorijiy valYutada olingan qarzlar.
  

Birinchi guruhning tarkibiga quyidagilar kiradi:

• 
  hukumat organlaridan subsidiyalar shaklida olingan pul mablag’lari;
  
• 
  taraqqiyotning stratyegik yо‘nalishini amalga oshiruvchi maqsadli dasturlar asosida investisiyalar kо‘rinishidagi byudjet ajratmalari;
  
• 
  kichik tadbirkorlikni Moliyaviy qо‘llab-quvvatlovchi byudjetdan tashqari fondlarning mablag’lari;
  
• 
  hamkorlikdagi loyihalarni amalga oshirishda ishtirok yetuvchi boshqa XYUS va tashkilotlardan Moliyaviy tuShumlar;
  
• 
  va boshqalar.
  

Ikkinchi guruhga kiruvchi jalb qilingan Moliyaviy resurs-larning tarkibida kreditorlik qarzlari ham muhim о‘rinni yegal-laydi.

Asosiy kapitalning doiraviy aylanishi jarayonida ishtirok yetadigan Moliyaviy resurslardan foydalanishning samaradorligi olingan samara va uni qо‘lga kiritish uchun sarf qilingan Moliya-viy resurslar о‘rtasidagi nisbat orqali ifodalanadi. Shu munosa-bat bilan Moliyaviy resurslardan foydalanishning sifat natija-sini quyidagi formula orqali kо‘rsatish mumkin: