Moliya fanidan ma’ruza matnlari 1-mavzu: Moliyaning mohiyati va funksiyalari Reja: Moliyaning ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati

darajalari va omillari
Moliyaviy menejerlarning yuqori kasbiy darajasi XYUSning moliyaviy barqarorlik darajasini oshirish rezervlarining barcha kо‘rinishlarini qidirib topish va amalga oshirishning asosiy shartidir. Savodsizlik bilan qabul qilingan moliyaviy qarorlar (bizning amaliyotimizda bunday qarorlar juda kо‘p va tez-tez uchrab turadi) makro va mikro darajada juda katta hajmdagi yо‘qotish (zarar, ziyon)larga olib keladi. Shuning uchun ham, kadrlarning malakasini oshirish va xodimlarda zamonaviy intellektual salo-hiyatni shakllantirish kompaniyalar tomonidan murakkab zamona-viy moliyaviy-iqtisodiy vazifa (muammo)larni yechishning asosiy sharti hisoblanadi.

Moliyaviy rezervlar XYUS iqtisodiyotining yagona kompleks sifatida rivojlanishi bilan uzviy bog‘langan. Xom ashyo va mate-riallarni iste’mol qilishdagi о‘zgarishlar, mehnat unumdorli-gining о‘sishi yoki kamayishi, asosiy fondlardan foydalanishning yaxshilanishi yoki yomonlashuvi va h.k. – bularning barchasi kompa-niyaning daromadi darajasini, uning moliyaviy ahvolini belgilab beradi. Xuddi shu narsa bozor sharoitlarining – baho, raqobat-chilarning paydo bо‘lishi, xо‘jalik va boshqa risklarning – о‘zga-rishiga ham tegishlidir. Moliyaviy natijalar – xо‘jalik faoliya-tining yakuniy natijasi – doimiy ravishda ichki va tashqi omil-larning ta’siri ostida bо‘ladi.

XYUS moliyaviy barqarorligining ichki rezervlari, asosan, taraqqiyotning ishlab chiqarish, tashkiliy va innovatsion-investitsion omillari bilan bog‘liq bо‘ladi.

Moliyaviy barqarorlikning tashqi rezervlari yesa bozor konyunkturasi, XYUSning marketing va baho strategiyasi, soliqqa tortishni optimallashtirish, hisob-kitoblarning samarali tizi-mini tashkil yetish, bank kreditlari va kreditorlik qarzlari kо‘ri-nishidagi qarz mablag‘larini jalb qilishdan foydalanish va h.k.lar bilan bog‘liq. Bir vaqtning о‘zida XYUSga tushumlarning о‘z vaqtida tushishiga, debitorlik qarzlarining kamayishiga yerishish, kreditorlik qarzlaridan kapitalning manbai sifatida faol foydalanish ham kerak.

Moliyaviy rezervlarni izlab topish va ularni amalga oshi-rishning asosiy yо‘nalishlari orasida XYUSning mol-mulkidan yanada samaraliroq foydalanishni alohida ajratib kо‘rsatish maqsadga muvofiq. Bu yerda buning asosiy kо‘rsatkichi aktivlarning rentabelligi sanalib, uni quyidagicha hisoblash mumkin: