Молия бозори kitob

Иқтисодий санкцияларнинг қўлланилиш тартиби  
Иқтисодий санкцияларни қўллаш суд томонидан, қимматли қоғозлар бозорининг 
иштирокчилари содир этилган ҳуқуқбузарликдаги айбига иқрор бўлган ва санкциялар 
суммасини ихтиёрий равишда тўлаган ҳолларда эса, қимматли қоғозлар бозорини тартибга 
солиш бўйича ваколатли давлат органи томонидан амалга оширилади.
Хўжалик юритувчи субъектнинг охирги ҳисобот санасидаги активлари баланс қиймати 
суммасининг жами 20 фоизидан ортиқ миқдорда қўлланилган иқтисодий санкцияларни 
ундириш унга ундириладиган суммани ундириш тўғрисида қарор қабул қилинган кундан 
эътиборан олти ой мобайнида ойма-ой тенг миқдорда бўлиб-бўлиб тўлаш имкони берилган 
ҳолда амалга оширилади.
Қимматли қоғозлар бозори иштирокчиларининг қонунсиз фаолият турлари орқали ортирган 
даромадлари давлат бюджети ҳисобига олиб қўйилади.
9.2. Қимматли қоғозлар бозорини мувофиқлаштирувчи ташкилотлар. 
Қимматли қоғозлар бозорини бошқариш Молия вазирлиги, давлат банки ёки бошқа давлат 
органларига юклатилиши мумкин. Масалан, АҚШда конгресс қошидаги қимматли қоғозлар ва 
биржалар комиссиясига, Японияда молия вазирлигига юклатилган. 
Ўзбекистон Республикаси ҳудудида қимматли қоғозлар юзасидан тузилган битимлар 
тартибга солиш қуйидагиларга нисбатан қўлланилади: 
•
биржалардаги ва биржалардан ташқаридаги олди-сотдидан; 
•
қимматли қоғозларни совға қилишда; 
"
Молия ва сугурта хизматлари" кафедраси
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

167 
•
қимматли қоғозларни мерос қилиб олишда; 
•
қимматли қоғозларни мулкдори ўзгаришига олиб келадиган бошқа харажатларни 
амалга оширишда.
Инвестиция институтлари битимларини фақат қонун ҳужжатларида белгилаб қўйилган 
шаклдаги топшириқ-шартномалари ёки воситачилик ҳақлари асосида уларда кўрсатилган барча 
зарур шартномаларга аниқ риоя қилган ҳолда мижозлар ҳисобидан амалга оширишлари 
мумкин. 
Мижоз ёки топшириқ шартномаси бўйича ишончли вақили шартнома бажарилгунча бир 
ёқлама тартибда унинг амал қилишини тўхтатиш ҳуқуқига эга. 
қимматли қоғозлар юзасидан тузилган битимлар улар амалга оширилган вақтда рўйхатдан 
ўтказилиши ва савдо қилинган жойда қимматли қоғозларни сотиб олиш ва сотиш (клиринг) 
контрактлари бўйича ҳисобот тарзида расмийлаштирилиши лозим. 
Юридик шахслар ўртасида эгаси ёзилган қимматли қоғозлар, шунингдек эгаси ёзилмаган 
қимматли қоғозлар бўйича тузилган битимлар рўйхатидан ўтказилиши керак. 
Олди-сотди битимлари тузиш чоғида битим тузиш санаси билан қимматли қоғозлар 
ҳақини тўлаш санаси ўртасидаги вақт банкнинг беш иш кунидан ортиқ бўлиши мумкин эмас. 
Бу муддат ўтказиб юборилган тақдирда битим ҳақиқий эмас деб ҳисобланади ва харидор 
сотувчига келтирилган зарар учун айбдор эканлиги айниқса, унинг жавобгар бўлишига олиб 
келади. 
Қимматли қоғозлар бозоридаги профессионал фаолият давлат ваколат берган орган 
томонидан бериладиган махсус рухсатнома – лицензия асосида амалга оширилади. Лицензия 
берган орган инвестиция институтларининг фаолиятини назорат қилиб туради ва қонун 
ҳужатлари бузилган тақдирда, берилган лицензияни чақириб олиш тўғрисида қарор қабул 
қилади. 
Давлат томонидан ваколат берилган орган қимматли қоғозлар билан зарур даражада 
профессионал фаолият кўрсатилишини таъминлаш мақсадида: 
•
жисмоний шахслар (инвестиция институтлари ва фонд биржаларининг ходимлари) 
қимматли қоғозлар бозори мутахассиси малака гувоҳномаси олишлари учун улар 
олдига қўйиладиган малака талабларини; 
•
ўз маблағлари етарли бўлишининг мажбурий нормативларини ва қимматли қоғозлари 
билан амалга ошириладиган операциялари бўйича таваккалчиликни чекловчи бошқа 
кўрсаткичларни белгиланади. 
Қимматли қоғозлар бозорида қуйидаги фаолият турлари таъқиқланади: 
•
Давлат рўйхатидан ўтказилмаган ҳолда, эмитент ёки қимматли қоғозларга тааллуқли 
ахборотни ошкор этмасдан, қимматли қоғозлар эмиссиясини амалга ошириш; 
•
тегишли лицензиясиз қимматли қоғозлар бозорида фаолиятни амалга ошириш; 
•
тегишли лицензиясиз қимматли қоғозлар бозорида фаолиятни амалга ошириш; 
•
сохта битимлар, талабларни аддекват ўзаро ҳисобга олиш, қисқа муддатли сунъий 
битимларни амалга оширш орқали қимматли қоғозлар бозорида манипуляция қилиш; 
•
муҳим, конфеденциал ахборотдан қонунга хилоф равишда фойдаланиш; 
•
айрим қатнашчиларнинг мавқеида устунлик яратиш мақсадида қандайдир белгиларга 
қараб, қимматли қоғозлар бозорини бўлиш; 
•
қимматли қоғозлар бозорида савдо қилишнинг қонун ҳужжатларида белгиланган 
асосий принципларига зид бошқа хатти-харакатларни амалга ошириш.