Biotexnologiya bu biror-bir organizm yoki ularning qismlari va boshqa biologik tizimlardan foydalanib mahsulot ishlab chiqarish jarayonidir.
Zamonaviy biotexnologiyaning koʻpgina sohalari DNK texnologiyasiga tayanadi.
DNK texnologiyasi nukleotidlar ketma-ketligini aniqlash, analiz qilish, DNKni kesish va joylashtirishdan iboratdir.
DNK texnologiyasi DNK nukleotidlari ketma-ketligini aniqlash, polimeraza zanjir reaksiyasi, DNKni klonlash va gel elektroforezi kabi jarayonlarni qamrab oladi.
Biotexnologiya yutuqlari butun jamiyat tomonidan hal qilinishi zarur boʻlgan yangi amaliy muammolar va axloqiy savollarni vujudga keltirishi mumkin
Biotexnologiya soʻzini eshitganingizda miyangizga qanday tushuncha keladi? Balki, yangiliklarda uchragan Dolli laqabli klonlangan qoʻy, genetik modifikatsiyalangan organizmlar yoki gen terapiyasi kabilarni oʻylarsiz.
Edinburgdagi Shotlandiya milliy muzeyida saqlanayotgan Dolli laqabli klonlangan qoʻy tulumi.
Dolli laqabli qoʻyning tulumi. Dolli birinchi klonlangan sutemizuvchi hayvon boʻlib, boshqa bir qoʻyning ayni “nusxasi”dir.
Dolli laqabli qoʻyning tulumi. Dolli birinchi klonlangan sutemizuvchi hayvon boʻlib, boshqa bir qoʻyning ayni “nusxasi”dir.
Manba: “Dolly the sheep, National Museums of Scotland, Edinburgh” (Dolli laqabli qoʻy, Shotlandiya milliy muzeyi, Edinburg) / Mayk Pennington olgan surat (CC BY-SA 2.0). Rasm CC BY-SA 2.0 litsenziyasi asosida litsenziyalangan.
Agar yuqoridagilar siz oʻylagan narsalar boʻlsa, mutlaqo haqsiz. Ularning barchasi biotexnologiya sohasining misollaridir. Ammo pivo tayyorlash, hosilni koʻpaytirish va penitsillin antibiotigi-chi? Ushbu jarayonlar va mahsulotlar minglab yillardan beri mavjud va ular ham biotexnologiya mahsuli hisoblanadi.
Agar yuqoridagilar siz oʻylagan narsalar boʻlsa, mutlaqo haqsiz. Ularning barchasi biotexnologiya sohasining misollaridir. Ammo pivo tayyorlash, hosilni koʻpaytirish va penitsillin antibiotigi-chi? Ushbu jarayonlar va mahsulotlar minglab yillardan beri mavjud va ular ham biotexnologiya mahsuli hisoblanadi.
Biz bu maqolada dastlab biotexnologiya taʼrifiga toʻxtalib, u qanday qilib turli xil usullar orqali tirik organizmlardan foydali mahsulotlar olishini koʻrib chiqamiz. Keyinroq DNK texnologiyasi, DNKni manipulyatsiya qilish va undagi nukleotidlar ketma-ketligini aniqlash texnikasi bilan tanishamiz. DNK texnologiyasi biotexnologiyaning koʻplab zamonaviy shakllari uchun oʻta ahamiyatlidir.
Biotexnologiya bu muayyan maqsaddagi jarayonni amalga oshirish yoki biror-bir mahsulot ishlab chiqarish uchun organizmlar, organizmlarning tarkibiy qismlari yoki boshqa biologik tizimlardan foydalanishdir.
Bu juda keng tushuncha va yuqorida taʼkidlanganidek, biotexnologiya zamonaviy laboratoriya uslublarini ham, bir necha yuz yillardan beri qoʻllanib kelayotgan anʼanaviy qishloq xoʻjaligi va isteʼmol mahsulotlarini tayyorlash usullarini ham qamrab oladi. Qani, unda biotexnologiyaga tegishli 3 ta misolni koʻrib chiqamiz va ularning biotexnologiya taʼrifiga qay darajada mos kelishini koʻramiz
Pivo tayyorlash. Pivo tayyorlash jarayonida arpa solodi (undirib, yanchilgan) shakarining eritmasiga mitti zamburugʻlar (achitqi) solinadi. Eritma fermentlanish deb nomlanuvchi jarayon orqali bijgʻiydi. Fermentlanishdan qoʻshimcha mahsulot – pivoda uchrovchi etil spirti hosil boʻladi. Bu yerda biz achitqi zamburugʻini organizm sifatida koʻrdik. Achitqi zamburugʻidan isteʼmol mahsulotlari tayyorlashda foydalanamiz.
Penitsillin. Penitsillin antibiotigi maʼlum turdagi mogʻor zamburugʻidan ishlab chiqariladi. Dastlab tadqiqotchilar oz miqdorda penitsillin olish uchun haftasiga 500500500 litr “mogʻor sharbati” oʻstirishlariga toʻgʻri kelar edi^11start superscript, 1, end superscript. Yuqori hosildor mogʻor shtammlaridan foydalanish va uning oʻsish sharoitini yaxshilash antibiotikni sanoat miqyosida ishlab chiqarish imkoniyatini berdi^22squared. Bu yerda biz mogʻor zamburugʻining organizm sifatida insekundt uchun dori-darmon ishlab chiqarishda foydalanilishini koʻrib chiqdik. Zamburugʻdan olingan antibiotikdan bakterial infeksiyalarni davolashda foydalanamiz.
