Molekulyar patologiya

57-rasm (Stroyev bo’yicha) Organizm to’qimalarida fenilalanin va tirozin almashinuvidagi genetik buzilishlar. І-fenilketonuriya ( fenilalaningidroksilaza defekti ); ІІ-albinizm(tirozinaza defekti); ІІІ-tirozinemiya (n-gidroksifenilpiruvatoksidaza defekti); ІV-alkaptonuriya (gomogentizinatoksidaza defekti).


Nofermentli proteinopatiyalar qatoriga gemoglobinopatiyalar kiradi. Bunda gemoglobin subbirliklarida genetik defektlar mavjud bo’lgan nofermentli proteinopatiyalarning klassik misoli bo’la oladi. Bunday xastaliklarning ichida keng tarqalgani - “o’roqsimon anemiya”. Bu kasallikda gemoglobin (HbS), normal gemoglobin (HbA)dan farqlanadi. Bu farq quyidagilardan iborat: “o’roqsimon anemiya”ga duchor bo’lgan bemorlar gemoglobinidagi β – subbirlik polipeptid zanjirning N–oxiridan oltinchi aminokislota valin joylashgan. Normal gemoglobinda (HbA) shu o’rinda glutamin kislota turadi. Demak, “o’roqsimon anemiya” li bemorlaning β – subbirlikni kodirlovchi strukturaviy genining oltinchi kodogenida tranzitsiyadan iborat bo’lgan mutatsiya yuzaga kelgan. Tranzitsiya timinni adeninga almashinishidan iborat:
Normada O’roqsimon
anemiya
DNKni 6-kodogeni -STT- -SAT-
m-RNKning 6-kodoni -GAA- -GUA-
β-subbirlikni N-tomonidan 6-aminokislota glutamin k-ta valin
Polipeptid zanjirda aminokislotalar o’rnining almashishi gemoglobinning xususiyatlariga ta’sir etadi. Valin nopolyar aminokislota bo’lib, dezoksigemoglobinning eruvchanligini pasaytiradi, shu sabab u kristallsimon struktura hosil qiladi va eritrositlar o’roq shakliga o’xshab, mo’rt bo’ladilar. Ular kislorod transporti bo’yicha o’z vazifalarini to’laligicha bajara olmaydilar. Bu holat anemiya (kamqonlik)ni rivojlanishiga olib keladi. Oksigemoglobin kislorodini beruvchi kapillyarlarda eritrositlar tiqilib qoladi.