Shakl 4.13 Grafitni faqat yuqori harorat va yuqori bosimni ishlatgan holda olmosga aylantirish mumkin edi. Shaklda 4.13 - uglerod sxemasi. O'n ming atmosferadan past bosimda va 4000 K dan past haroratlarda grafit barqaror modifikatsiyadir. Shunday qilib, olmos "begona" sharoitda yashaydi, shuning uchun uni juda qiyinchiliksiz grafitga aylantirish mumkin. Ammo amaliy qiziqish teskari muammo hisoblanadi. Bosimning bir martaga ko'payishi bilan grafitni olmosga aylantirish mumkin emas. Qattiq holatda fazaviy o'tish juda sekin ko'rinadi. Shtat diagrammasining ko'rinishi to'g'ri echimni taklif qiladi: bir vaqtning o'zida bosim va issiqlikni oshiring. Keyin (diagrammaning o'ng burchagi) erigan uglerod olamiz. Uni yuqori bosimda sovutib, biz olmos maydoniga kirishimiz kerak.
Bunday jarayonning amaliy maqsadga muvofiqligi 1955 yilda isbotlangan va hozirgi vaqtda muammo texnik jihatdan hal qilingan deb hisoblanadi.
Ajablanadigan suyuqlik Agar siz tana haroratini pasaytirsangiz, ertami-kechmi u qotib qoladi va kristall tuzilishga ega bo'ladi. Qanday bosimda sovutish sodir bo'lishi muhim emas. Bu haqiqat biz bilan uchrashgan fizika qonunlari nuqtai nazaridan mutlaqo tabiiy va tushunarli ko'rinadi. Darhaqiqat, haroratni pasaytirsak, biz termal harakat intensivligini kamaytiramiz. Molekulalarning harakati shu qadar zaiflashadiki, ular o'zaro ta'sir kuchlariga xalaqit bermaydilar, molekulalar tartibli ravishda saf tortadilar - ular kristallni hosil qiladi. Keyinchalik sovutish ularning barcha energiya quvvatini molekulalardan oladi va mutlaq nolda modda doimiy paneldagi tartibga solingan molekulalar shaklida mavjud bo'lishi kerak.
Tajriba shuni ko'rsatadiki, barcha moddalar shu tarzda harakat qilishadi. Faqat bitta narsa: geliy - bu "bema'ni narsa".
Biz geliy haqida ba'zi ma'lumotlarni o'quvchiga ma'lum qilgan edik. Geliy kritik harorat jihatidan chempion. Birorta ham moddaning kritik harorati 4,3 K dan past emas, ammo bu yozuvlar hayratlanarli narsani anglatmaydi. Yana bir narsa diqqatga sazovordir: geliyni kritik haroratdan past sovutib, deyarli nolga etganimizda, biz qattiq geliyga ega bo'lmaymiz. Geliy mutlaq nol bo'lsa ham suyuq bo'lib qoladi.
Geliyning harakati biz belgilab bergan harakat qonunlari nuqtai nazaridan mutlaqo tushunarli emas va tabiatan shunday ko'rinadigan tabiat qonunlarining cheklanganligining belgilaridan biridir.
Agar tanasi suyuq bo'lsa, unda uning atomlari harakatda bo'ladi. Ammo tanani mutlaq nolga sovutgandan so'ng, biz undan barcha harakat energiyasini tortib oldik. Biz tan olishimiz kerakki, geliy shunday harakatlanish energiyasiga egaki, uni olib bo'lmaydi. Ushbu xulosa biz hozirgacha qilgan mexanikaga mos kelmaydi. Biz o'rgangan bu mexanikaga ko'ra, tananing harakatini har doim butun kinetik energiyani tortib olib, to'liq to'xtatish mumkin; xuddi shu tarzda, sovutilgan idishning devorlari bilan to'qnashganda, molekulalarning harakatini ulardan energiya olish orqali to'xtatish mumkin. Geliy uchun bunday mexanika aniq mos kelmaydi.
Geliyning "g'alati" harakati katta ahamiyatga ega ekanligining belgisidir. Biz birinchi marta fizikaning o'zgarmas poydevori bo'lib tuyulgan ko'rinadigan jismlarning harakatini to'g'ridan-to'g'ri o'rganish orqali yaratilgan atomlar dunyosida mexanikaning asosiy qonunlarini qo'llash mumkin emasligiga duch keldik.
Geliyning mutlaq nol darajasida kristallanishidan «bosh tortishi», biz shu paytgacha o'rgangan mexanika bilan hech qanday tarzda bog'lab bo'lmaydi. Biz birinchi marta duch kelgan qarama-qarshilik - atomlar dunyosining mexanika qonunlariga bo'ysunmasligi - bu fizikadagi yanada keskin va keskin qarama-qarshiliklar zanjirining faqat birinchi bo'g'ini.
Ushbu qarama-qarshiliklar atom dunyosi mexanikasi asoslarini qayta ko'rib chiqish zarurligiga olib keladi. Ushbu qayta ko'rib chiqish juda chuqurdir va tabiatni to'liq anglashimizning o'zgarishiga olib keladi.
Atom dunyosi mexanikasini tubdan qayta ko'rib chiqish zarurati biz o'rgangan mexanika qonunlariga chek qo'yishimiz kerak degani emas. O'quvchini keraksiz narsalarni o'rganishga majburlash adolatsizlik bo'ladi. Qadimgi mexanika katta jismlar dunyosida to'liq amal qiladi. Bu allaqachon fizikaning tegishli boblariga to'liq hurmat bilan qarash uchun etarli. Shu bilan birga, "eski" mexanikaning bir qator qonunlari "yangi" mexanikaga aylanishi ham muhimdir. Bunga, xususan, energiyani tejash qonuni kiradi.
Mutlaq nolda "muqarrar bo'lmagan" energiyaning mavjudligi geliyning o'ziga xos xususiyati emas. Bu chiqadi; "nol" energiya barcha moddalarda mavjud.
Atomlarning normal kristall panjarasini hosil qilishiga yo'l qo'ymaslik uchun faqat geliyda bu energiya etarli bo'ladi.
Geliy kristall holatda bo'lolmaydi deb o'ylashning hojati yo'q. Geliyning kristallanishi uchun bosimni faqat 25 atmgacha oshirish kerak. Yuqori bosim ostida sovutish butunlay oddiy xususiyatlarga ega bo'lgan qattiq kristalli geliy hosil bo'lishiga olib keladi. Geliy yuzga yo'naltirilgan kubik panjarani hosil qiladi.
Shaklda 4.14-rasmda geliyning davlat diagrammasi ko'rsatilgan. U boshqa barcha moddalarning diagrammalaridan uch nuqta yo'qligi bilan keskin farq qiladi. Erish va qaynoq chiziqlar kesishmaydi.
Shakl 4.14 Yana bir o'ziga xos xususiyat - bu noyob holat diagrammasi: ikkita turli xil geliy suyuqliklari mavjud va ularning orasidagi farq nima? Siz birozdan keyin bilib olasiz.
Tegishli xabarlar
Oqsillarni tarkibiy tuzilishi
Postkapillar venalari, mushak tomirlari: tuzilishi, gistologiya
Barg plastinkasining hujayrali tuzilishi
O'rta asr qal'asining asosiy elementlari
Kondansatör funktsiyalari. Kondensator nima?
