Molekular biologiya

Hosil bo`lgan pre-mRNK tarkibida axborot saqlovchi (ekzonlar) va axborot saqlamaydigan (intronlar) mavjud. Bu qismlar SPLAYSING jarayoniga uchraydi. Ya`ni intronlar va ekzonlar ajratilib, RNK ligaza fermenti orqali ekzonlar birlashtiriladi. Ekzonlar faol gen saqlovchi qismlar hisoblanadi. Jarayon yadro ichida sodir bo’ladi.

Pre-mRNK-da ekzon va intronlarni oddiy tasvirlash. Ulardagi splaysing uchun muhim saytlari.
Kamida to'rtta turli xil intron sinflari aniqlangan:
Spiceosomal oqsillar tomonidan olib tashlanadigan (splaysosomal intron)
RNK tashuvchi yadro va arxaeal oqsillar tomonidan olib tashlanadigan (tRNK intronlari)
I guruh RNK ​​katalizi bilan olib tashlanadigan o'z-o'zidan splaysing bo’luvchi intronlar
II guruh RNK ​​katalizi bilan olib tashlanadigan o'z-o'zidan splaysing bo’luvchi intronlar
III guruhning intronlari beshinchi oilaga tegishli deb taxmin qilinadi, ammo ularning tarqalishini ta'minlaydigan biokimyoviy apparatlar haqida kam ma'lumot mavjud. Ko'rinishidan, ular II guruhning intronlari va, ehtimol, spliceosomal intronlar bilan bog'liq.
https://en.m.wikipedia.org/wiki/Intron
Alternativ splaysing
Splaysing jarayonidan so’ng RNK ning 5’ va 3’ uchlari kimyoviy modifikatsa qilinadi yani cap(kimyoviy mooda) ulanadi

Keyingi jarayon bu MODIFIKATSIYA jarayoni: Bunda mRNK ning molekulasi 7-metilguanozin qoldig`i trifosfat yordamida 5’ oxiriga ulanadi. 3’ tomoni esa poli-A poliadenil fragmenti bilan ulanadi.

Figure 4.14 Structure of the 5’ methylated cap.

Poli-A poliadenil dum ulanishi

Poli-A poliadenil dum ulanishi

Pole A polemeraza polyA saytni tanib u yerdan 3’ uchuga uzun Adeninlarni ulab chiqadi

Oddiy qilib aytganda, mRNKni yopiq modelini 5′--3 ′ yo’nalishda belgilaydigan cap-eIF4E-eIF4G-PABP-poly (A) o'zaro ta'sir tarmog'I hisoblandi. Ya’ni mRNK molekulasi translyatsiya payti ikki uchi( pole A va 5’ uchlari) o’zaro oqsil orqali bog’langan bo’ladi. Aks xolda ribasoma unga yopishmaydi. Bu video orqali tomosha qiling. https://youtu.be/cK-OGB1_ELE

https://yandex.ru/video/preview?filmId=1151293699500343411&text=RNA+splicing&where=all