Jamg
’arish normasi bevosita jamg’arish summasining butun milliy
daromad hajmiga nisbati bilan aniqlanadi:
ЖН = JS х100% (6)
MD
Bunda: JN-jamg
’arish normasi; JS-jamg’arish so’mmasi; MD – milliy
daromad.
Jamg
’arish normasining ham o’z chegarasi bo’lib, uni oshirish iqtisodiy
va salbiy oqibatlariga olib kelishi mumkin. Masalan, uning haddan tashqari
ortishi natijasida investitsion sarflar samaradorligi pasayib ketishi mumkin,
chunki kapital mablag
’lar hajmi bilan qurilish tashkilotlarining quvvatlari,
materiallar va uskunalar yetkazib berish imkoniyatlari, infratuzilmaning
rivolanishi o
’rtaida omutanosiblik paydo bo’ladi. Oqibatda iqtisodiy o’sish
pasayib ketishi tamoyiliga ega bo
’ladi. Jamg’arish hajmi milliy daromadining
bir qismini tashkil etadi va shu ababli milliy daromad hajmi ko
’payishini
belgilaydigan omillar jamg
’arish miqdorini ham belgilab beradi. Bu omillardan
asosiysi qo
’llaniladigan resurslar masasi va ularning unumdorligidir. Jamg’arish
miqdori ishlab chiqarish jarayonida xam ashyo, materiallar, energiyani tejab-
tergab sarflashga ham bog
’liq. Mahsulot birligiga ularni sarflashni kamaytirish
moddiy vosilaraning o
’sha miqdorida mahsulotlarni ko’proq hamida ishlab
chiqarishga imkon beradi.
3-savol. Investitsiyalar va uning darajasini belgilovchi omillar
Investitsiyalar
– asosiy va aylanma kapitalni qayta tiklash va
ko
’paytirishga, ishlab chiqarish quvvatlarini sarflarining pul shaklidagi
ko
’rinishidir. U pul mablag’lari, bank kreditlari, aktsiya va boshqa qimmatli
qog
’ozlar ko’rinishida amalga oshiriladi. Pul mablag’lari ko’rinishidagi
investitsiya nominal investitsiya, ana shu mablag
’lariga sotib olish mumkin
bo
’lgan investitsion resurslar real investitsiya deyiladi. Investitsiyalarni
ro
’yobga chiqarish bo’yicha amaliy harakatlar – investitsion faoliyat,
investitsiyalarni amalga oshiruvchi shaxs - investor deyiladi.
Investitsiyalarning manbalaridan biri bo
’lib, aholi keng qatlamlarining
jamg
’armalari hisoblanadi. Shuni ta‘kidlash lozimki, azalda jamg’arma egasi
va investor bir shaxsda namoyon bo
’lishi va bo’lmasligi ham mumkin.
Investitsiya jamg
’armalari ko’pchilik sub‘ektlar tomonidan amlga oshiriladi,
ulardan investitsiya sifatida foydalanish esa butunlay boshqa sub
‘ektlar
tomonidan amalga oshirilishi mumkin. Shuningdek, iqtisodiyotda faoliyat
yurituvchi sanoat, qishloq xo
’jaligi va boshqa korxonalar jag’armasi ham
ivestitsiya manbai bo
’lib hisoblanadi. Bu o’rinda “jamg’aruvchi” va “investor” bir
sub
‘ektda mujassamlashadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |