Mo’g’ullar istilosi va zulmiga qarshi kurash. Jaloliddin Manguberdi- mard va jasur ajdodimiz

Mo’g’ullar istilosi va zulmiga qarshi kurash. Jaloliddin Manguberdi- mard va jasur ajdodimiz.

Saljuqiylar Xorazmni egallagach, uni noiblar orqali boshqarishni yo’lga qo’ygan edilar. Masalan, Malikshoh huzurida devon mahkamasining boshliqi Anushteginga Xorazmni boshqarish topshirib qo’yilgan edi.

1112-1127 yil uning o’g’li Qutbiddin Muhammad noibligii davrida Xorazm mustaqillik yo’liga olib chiqildi. Uning o’g’li Otsiz o’zini Xorazmshoh deb e’lon qildi va Sirdaryo bo’yidagi turklar bilan urush olib bordi. Shimoli Sharqdagi Jandin va Manqishloq yarim orolini bosib oldi.

Otsiz nevarasi Takash davrida Xorazm davlati yanada kengayib , u Sirdaryo etaklaridan to Iroqqacha cho’zilgan edi.

13-asr boshlarida Mo’g’uliston cho’llarida chorvarchilik bilan shug’ullanuvchi tarqoq ko’chmanchi chorvador aholi birlashib markazlashgan deodal davlatga aylandi. 1219-1221 yillar oralig’ida Movarounnahr va Xorazm hududlari mo’g’ullar asoratiga tushib qoldi. O’tror,Buxora, Samarqand, Xo’jand, Urganch singari gullab-yashnagan shaharlar xarobazorga aylandi. O’lkaning ijtimoiy-xo’jalik va madaniy hayoti chuqur tanazzulga yuz tutdi.

Jaloliddin Manguberdi xal rahnomasi sifatida bir necha bor mo’g’ul lashkari bilan jang qilib ularga qiron keltirdi. Bu jasorat ona yurt bahodirlarining muqaddas zamin ozodligi va mustaqilligi uchun chin fidoyilik ko’rsatib kurashganligini ro’y-rost tasdiqlaydi. Jaloliddin ko’p yillar davomida ona yurt ozodligi va hurligi yo;lida to;xtovsiz kurash olib bordi. U 1231 yil avgustda Kurdiston tog’larida halok bo’lgan. Xo’jand hokimi Temur Malik 5 oydan ziyod shahar qal’asini son-sanoqsiz mo’g’ul jangchilaridan mudofaa qildi, shahar qo’ldan ketgach, mag’lubiyatini tan olmay, dushman bilan mardonavor kurashishda savom etdi, o’z taqdirini Vatan mustaqilligi, xalqning ozodligi kurashiga bag’ishladi.

Mo’g’ullar tomonidan mahalliy xalq ommasining haddan ziyod asoratga solinishi va ezilishi o’z navbatida ularga qarshi aholining keskin noroziligi va g’alayonlarning yuzaga kelishiga sabab bo’ldi. Shunday qilib, 13-14 asrlar davomida Movarounnahr hududi mo’g’ullar hukmronligi bilan bog’liq qanday ziddiyatli, murakkab hayotiy jarayonlarni boshdan kechirmasin, uning ko’hna madaniyati ilm-urfoni o’ziga yo’l topib rivojlanishda davom etdi.