Модулнинг ўқув-услубий мажмуаси Олий ва ўрта махсус таълим

Ташкилотчининг оила ва жамоатчилик билан олиб борадиган 
тарбиявий ишлари 
Таълим муассасаси ва таълим муассасасидан ташқари муассасаларнинг 
ташкилий шаклларини, мазмуни ва мақсадини белгилаш бугунги 
кунимизнинг барча қирраларини ҳисобга олишини талаб этмоқда. 
Гуруҳ ва таълим муассасасидан ташқари мазкур тарбиявий ишлар шахс 
камолоти 
босқичларини 
белгилаб 
олишга 
қаратилганлиги 
билан 
тавсифланади. Мазкур муаммони ижобий ҳал этиш учун гуруҳдан ва таълим 
муассасасидан ташқари тарбиявий ишлар тизимида қуйидагилар бўлиши 
лозим: 
Улғаяётган инсон шахсини тарбияда олий ижтимоий қадрият деб тан 
олиш, ҳар бир ўқувчи, ўсмир ва ёш йигитнинг бетакрор ва ўзига хослигини 
ҳурматлаш, ижтимоий ҳуқуқини эътиборда тутиш зарур. 
Педагоглар ўртасида ўзаро ҳурмат муносабатларини шакллантириш. 
Гуруҳдан ва таълим муассасасидан ташқари ишлар ўқувчиларни дарсдан бўш 
вақтлардаги ўқув тарбия жараёнини тўлдиради ва кенгайтради, ўқувчиларни 
мустақил билим олишлари, ижодий қобилиятларини, ташаббускорлигини 
оширишга имконият яратади. Гуруҳдан ташқари ташкил этиладиган 
тадбирларда фан ўқитувчилари ўз фанига қизиққан ўқувчилар билан 

---

104 
машғулот ўтказиб, ўқувчиларнинг қизиқишларини ўстиради. Қуйида 
тўгараклар турлари 27-расмда берилди (59-расм). 
27-расм 
Гуруҳдан ташқари ишларни тўла қамраб олган тўгараклар бир неча 
хилда бўлиши мумкин, масалан: 
 
 
 
 
 
 
Ўрта умум таълим таълим муассасасиларида бу ишларни гуруҳ раҳбари 
ва тарбиявий ишлар ташкилотчиси уюштиради. Гуруҳ раҳбари гуруҳдан 
ташқари ишларни уюштиришда тўгарак раҳбарларига яқиндан ёрдам беради. 
Қизиқишлари, интилишлари бир хил бўлган ўз ўқувчиларини бирор 
тўгаракка аъзо бўлишга чорлайди. Уларни қайси тўгаракда машғул 
бўлишлари ҳисбога олинади. 
Таълим муассасасидан ташқари тарбиявий ишлар ўқувчиларни 
ижодкорликка даъват этувчи тарбиявий маскандир. Педагогик тажрибалар 
шуни кўрсатмоқдаки, ҳозирги шароитда таълим муассасасидан ташқари 
тарбиявий ишларни олиб борувчи Ўқувчилар уйлари, Ёшлар саройлари, Ёш 
техниклар саройлари, Ёш техниклар уйлари таълим муассасаси тарбиясининг 
узвий давомчиси бўлиб қолиши керак. Ўзбекистон Республикасининг 
«Гуруҳдан ва таълим муассасасидан ташқари тарбиявий ишлар консепсияси» 
бу ишларни режалаштириш ва амалга оширишда асос бўлади. 
Маълумки, ўқувчиларни ғоявий-сиёсий, ахлоқий, меҳнат, нафосат ва 
жисмоний жиҳатдан тўлиқ шаклланган кишилар қилиб тарбиялаш дарс 
жараёнидан бошланади. Бироқ ўқувчиларнинг кундалик ўсиб бораётган 
эҳтиёжлари, талаблари ва барча қизиқишларини фақат дарс жараёни 
билангина чеклаб бўлмайди. Бундай кўп қиррали қизиқишларни гуруҳдан ва 
таълим муассасасидан ташқари тарбиявий ишларни узвий боғлаш 
асосидагина қондириш мумкин. Шу сабабли, кейинга даврда ўқувчиларнинг 
дарсдан ташқари вақтларини кўнгилли уюштиришга алоҳида аҳамият 
берилмоқда. 
Дарсдан ташқари ташкил қилинган ишлар ўқувчилар ҳаётидаги 
тарбиявий 
фаолиятни 
тўлдиради. 
Уларнинг 
дунёқарашини 
тўғри 
шаклланишига, ахлоқий камол топишига кўмаклашади. Назарий билимларни 
А) фан тўгараклари 
Б) “моҳир қўллар” тўгараклари 
В) спорт тўгараклари 
Г) бадиий ҳаваскорлик тўгараги ва б. 

---

105 
амалиёт, ишлаб чиқариш билан чамбарчас боғланишига замин яратади. 
Гуруҳдан ва таълим муассасасидан ташқари ишларга раҳбарлик қилувчи 
ташкилотчининг вазифалари ҳам кўп қирралидир.