Модул: Инновацион таълим технологиялари

"Gidromeliorativ ishlarni mexanizasiyalash"
kafеdrasi mudiri, t.f.n. dotsent
XUDAEV IBROXIM JUMAKULOVICH
Ёпиқ горизонтал дренаж қуриш машиналари. Ерларни ўзлаштиришга тайёрлаш машиналари. Текислагичлар. Суғориш машиналари. 4 соат
MAВЗУ:
MЕЛИОРАЦИЯ ВА ҚУРИЛИШ МАШИНАЛАРИ
ФАН:
1
2
1
Ёпиқ горизонтал дренаж қуриш усуллари.
Ерларни ўзлаштиришга тайёрлаш машиналари. Текислагичлар. Суғориш машиналари.
2
MАЪРУЗА РЕЖАСИ
Суғориладиган ерлардаги коллектор-зовурлар тизими
1.Хўжаликлараро коллектор-зовур тармоқлари - 31000 км
2.Хужалик ички зовур тармоклари - 105899 км
Шундан: -очик зовурлар - 67323 км
-ёпик-ётик зовурлар - 38576 км
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 11 августда “Жиззах ва Сирдарё вилоятларида сув ресурсларидан самарали фойдаланиш ва ерларнинг мелиоратив ҳолатини яхшилаш бўйича кечиктириб бўлмайдиган чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПҚ -4801 Қарори қабул қилинди.
Қарорда Жиззах ва Сирдарё вилоятларида 93,4 минг гектар суғориладиган ерларнинг сув таъминоти паст даражадалиги ҳамда 109 минг гектар суғориладиган майдонлар ўртача ва кучли шўрланганлиги қайд қилинган.
3

• Шўрланган ерларни шўрини ювиш ҳамда ер ости сувлари сатҳининг кўтарилишини олдини олиш мақсадида очиқ ёки ёпиқ дренажлардан фойдаланилади.

• Очиқ дренажлар (айрим ҳолларда коллектор ёки заҳкашлар ҳам деб юритилади) ер ости грунтларининг унча зич бўлмаган, сув ўтқазиш қобилияти яхши бўлган майдонларда қурилиб, ҳар икки уч йилда уларни чўкинди ва турли ўтлардан тозалаб туришни тақозо этади. Очиқ горизонтал дренажлар эгаллаган майдонлар қишлоқ хўжалиги экинларини экишга мўлжалланган умумий ер майдонларини чегаралашга олиб келади. Бу эса ерлардан фойдаланиш коэффицентини камайишига сабаб бўлади.

• Ёпиқ горизонтал дренажларнинг қурилиши икки хил усулда амалга оширилади: улардан бири ярим механизациялашган деб юритилиб, у асосан турғун бўлмаган грунтларда, ўта қаттиқ грунтли жойларда ва ер ости сувларининг сатҳи ер сиртига жуда яқин бўлган жойларда қўлланилади.

• Ёпиқ горизонтал дренажлар асосан ер ости грунтларининг сув ўтқазиш имконияти кам бўлган шароитларда қўлланилади.

4

• Ярим механизация дейилишига сабаб, дренаж хандакларини қазиш ва қазиб чиқарилган тупроқни қайта кўмиш механизмлар ёрдамида амалга оширилиб, дренаж траншеясини қазиш, сиздиргич ва қувурларни ўрнатиш қўл кучи ёрдамида бажарилади.

• Ярим механизациялаштирилган дренаж қуриш қуйидагидагича амалга оширилади :