Moddalarning kimyoviy texnologiyasi

800
.£  600
D 
600  700 
800  900 
Harorat,  daraja.
2-rasm.  C 0 2
  ning  kalsiy 
karbonat  ustidagi  parsial 
bosimi.

---

O haknin g  g ‘ovakligi  uni  so'n d irish  ja rayo n ig a  yaxshi  ta ’sir 
q ilad i:  d onalarnin g  ichki  qatlam lariga  suv  bem alol  kirib  boradi. 
S h u n in g   uchun   ham   iloji  b o rich a  g 'o v a k   ohak  olish ga,  y a ’ ni 
k uyd irilayotgan da  karbonat  angidrit  batam om   ajralib  chiqadigan 
b o 'lish ig a  intilish  kerak.
Q an ch alik  g'o v ak   b o'lishi  kuydirish  haroratiga  ham  bog'liqd ir. 
H aro rat  ko'tarilgan   sari  kuydirilgan  m aterialning  bir  qism i  zich - 
lan ad i;  kovaklari  torayadi,  natijada  ohakni  so'n d irish  sharoitlari 
yom on lash ad i.  «O 'ta  kuygan»  deb ataluvchi  bunday ohak ju d a sust 
so 'n ad i.  Bundan  tashqari,  qotib qolgan  qurilish qorishm asida ham  
so 'n ish   ja ra y o n i  r o 'y   berishi  m um kin.  Bu  esa  m exanik  z o 'ri- 
q ish la rn in g   payd o   b o 'lish ig a   va  ayrim   h o llard a  m aterialn in g 
b u zilish ig a  olib  kelishi  m um kin.  D em ak ,  kalsiy  karbonatning 
b atam o m   p a rch alan ish in i  ta ’ m in layd igan   eng  kam   h aro ratd a 
kuyd irilgan   ohak  eng  yaxshi  m ahsulot  hisoblanadi.
K u yd irish   harorati  ohaktoshda  gil  aralashm alari  va  m agn iy 
k arb o n at  b o r-y o 'q lig ig a   qarab  tan lan ad i.  O hak  k o 'p in c h a   gil 
aralash m alar tarkibida  b o 'lad igan   nordon  oksidlar  S i 0 2,  A 1
2
0
3
  va 
F e
2
0
3
  bilan   reaksiyaga  kirishganda  kalsiy  silikati,  alyum in ati  va 
ferriti  tipidagi  m urakkab  birikm alar  hosil  b o 'lad i.  Bu  birikm alar 
so 'n m a y d i  va so 'n d irilgan   ohakni  tayyorlash  vaqtida yirik  donalar 
k o 'rin ish id a uchraydigan  chiqindi  hisoblanadi.  Ohaktosh  tarkibida 
gil  aralashm a ju d a k o 'p  b o 'lib ,  ular ohaktoshda tekis joylashm agan  
h o llard a  ham   ohaktosh  o 'ta   kuyishi  m um kin.  C aO   bilan  kislota 
oksidlari  o'rtasid agi  reaksiya  tezligi  esa  harorat  k o'tarilishi  bilan 
o rta d i.  S h u n in g   u ch u n   ham   gil  a ra lash m a lari  k o 'p   b o 'lg a n  
ohaktosh so f ohaktoshga qaraganda ancha past haroratda kuydirilishi 
kerak.  900— 10 0 0 °C   xuddi  ana  shunday haroratdir.
M ag n iy  karbonat  borligi  ham   kuydirish  haroratini  tanlashga 
ta ’ sir  qilad i.  C hu n ki  harorat  600— 700 °C   dan  ortishi  tufayli  hosil 
b o'lgan   m agneziya o'zining bog'lovchilik xossalari va so'nuvchanlik 
qob iliyatin i  yo 'q o ta   boradi.  Shu  sababli  tarkibida  k o 'p   m iqdorda 
m agniy karbonat bo'lgan   ohaktoshlarni  iloji  boricha past haroratda 
kuydirish  kerak  bo'lad i.
K u y d irish   m uddatining  o 'z i  k o 'p   jih atdan   k uyd irilayotgan  
m ahsulot bo'Iaklarining o 'lch am iga bog'liq.  Bu b og'liqlik  (3-rasm ) 
eng  kam   o'lch am d agi  b o 'lak lar  ishlatish  qulayligini  ko'rsatadi. 
Shu n d a kuydirish tezligi  va pechning ishlab  chiqarish un um i ancha 
oshadi.  C h u n ki  m ayda  b o 'lak lar  butun  qalinligi  b aravar  C a C 0
3 
ning parchalanish haroratigacha tez qiziydi.  Y irik b o'lakn i qizdirish

---

2  120
■5  80