Моддалар таркиби ва физик хоссаларини назорат килиш Режа: Асосий тушунчалар


Газларнинг таркибини анализ килиш



Download 41,44 Kb.
bet2/2
Sana25.10.2022
Hajmi41,44 Kb.
#856155
1   2
Bog'liq
moddalar tarkibi va fizik khossalarin

2.Газларнинг таркибини анализ килиш.
Газ анализаторлари текширилаётган газ аралашмасидаги компонент ёки компонентлар йигиндиси концентрацияси хакида маълумот берадиган курилмалардир. Газ анализаторлари саноатнинг барча сохаларида ва илмий-тадкикот ишларида кенг ишлатилади. Кейинги йилларда атроф-мухитни мухофаза килишга ката эътибор берилаётганлиги муносабати Билан саноат корхоналари чикиндилари таркибидаги заррали кушилмалар микдорини, ишлаб чикариш хоналари ва атмосферадаги зарарли кушилмалар микдорини назорат килишга мулжалланган газ анализаторлари ишлаб чикариш ва улардан фойдаланиш кескин кенгайди. Ахолии яшайдиган пунклар хавосининг сифатини назорат килиш учун хавони ифлослантирадиган ис гази, азот кушоксид, чанг ва бошка шу каби моддалар концентрацияси улчанади.
Саноатда ишлатиладиган автоматик газ анализаторларининг купчилиги газ аралашмаларидаги битта компонентнинг концентрациясини улчаш учун мулжалланган. Бу холда газларнинг аралашмалари бинар деб каралиб, ундаги аникланадиган компонент уланаётган аралашманинг физик-кимёвий хоссаларига таъсир килинади, колган компонентлар эса, уларнинг таркиби ва концентрациясидан катъи назар уларнинг хоссаларига таъсир килмайди ва аралашманинг иккинчи компоненти хисобланади. Куп компонентли газ аралашмаларининг турли ташкил этувчилари анализ килиш учун мулжалланган газ анализаторлари мавжуд.
Газ анализаторлари хажмига нисбатан % ларда г/м3, мг/л ларда даражаланади. Биринчи бирлик анча кулайдир, чунки газ аралашмалари компонентларининг фоиз хисобидаги микдори температура ва босим узгарганида доимийлигича колади.
Газ анализаторлари комплектига датчик ва чикиш сигналларини улчагичдан ташкари, асбобнинг нормал ишлашини таъминловчи бир канча узеллар хам киради.

3.Суюкликларнинг зичлигини улчаш.
Моддаларнинг зичлиги технологик махсулотнинг сифатини баъзи холларда эса таркибини хам характерловчи асосий параметрлардан хисобланади. Зичликни автоматик улчаш асбоблар киме, озик-овкат ва бошка саноат тармокларидаги бир катор жараёнларни комплекс автоматлаштиришдаги мухим элементлардандир. Масалан, буглатувчи курилмалар, абсорбер, дистилляцион, ректификацион ва бошка ускуналарни назорат килиш хамда бошкариш зичликларининг узлуксиз улчаб турилишини талаб килади. Баъзи ишлаб чикаришда суюкликларнинг зичлиги эриган мода концентрациясини аниклаш максадида улчанади.
Мода массасининг хажмига нисбати зичлик дейилади, яъни

бу ерда: - зичлик, кг/м3; m – модданинг массаси, кг; V – модданинг хажми м3.
Суюкликнинг зичлиги температурага боглик ва нормал (200С) температурада куйидаги формула билан хисобланади:

бу ерда : - суюкликнинг иш температурасидаги зичлиги кг/м3; - суюклик хажмий иссиклик кенгайишининг уртача коэффициенти, 1 / 0С; t - суюкликнинг температураси, 0С.
Саноатда суюкликнинг зичлигини улчаш учун калковичли, вазнли, гидростатик ва радиоизотопли зичлик улчагичлар энг куп кулланилади.
Калковичли зичлик улчаш асбоблари.
Калковичли зичлик улчагичларда Архимеднинг калковичга таъсир этувчи итариб чикарувчи кучининг суюклик зичлигига богликлигидан фойдаланилади. Бу асбоблар сузиб юрувчи ва батамом чукадиган калковичли булади. Биринчи тур асбобларда зичликни улчаш сифати каковичнинг чукиш чукурлигига боглик булади. Иккинчи тур асбобларда калковичнинг чукиш чукурлиги узгармайди. Факат унинг итарувчи кучи улчанади, бу куч эса суюкликнинг зичлигига пропорционал булади. Биринчи тур зичлик улчагичларда каковичнинг огирлик кучи каковичга зичлиги булган, теширилаётган огирлик кучига тенг булади. Бунда текширилаётган мухит зичлигининг хар бир кийматига калковичнинг маълум ботиш чукурлиги мос келади. Ихтиёрий шаклдаги калковичга таъсир этувчи итарувчи кув Архимед конунига кура аникланади:


бу ерда: - суюклик устидаги мухитнинг зичлиги; g – эркин тушиш тезланиши; - калковичнинг пастки кисми ботирилган суюкликнинг зичлиги; S – калкович кесимининг юзи; h – калковичнинг суюкликка ботиш сатхи.
Узгармас кесимли калкович учун

Агар суюклик устида хаво булса, у холда = 0. Унда умумий холда

Узгармас кесимли калкович учун итарувчи куч ифодаси куйидаги куринишда булади:

Вазнли зичлик улчагичлар
Вазнли зичлик улчаш асбобларнинг ишлаш принципи назорат килинаётган суюкликнинг маълум бир доимий хажмининг вазнини узлуксиз тортиб туришга асослаган. Тоза суюкликлар зичлиги улчашдан ташкари вазнли зичлик улчагичлар суспензия ва таркибида каттик моддалар булган суюкликлар зичлигини улчашда хам ишлатилади.
Гидростатик зичлик улчагичлар
Гидростатик зичлик улчагичлар узгармас баландликдаги суюклик устунининг босимини улчаш учун хизмат килади.
Гидростатик зичлик улчагичлар кенг таркалган, чунки бу асбоблар содда тузилган ва анализ килинаётган суюкликка урнатиладиган датчикларда харакатланадиган кисмлар йук. Уларнинг ишлаш принципи куйидагича. Суюклик сиртига нисбатан Н чукурликдаги P босим куйидагича ифодаланади:

Бу ерда: - суюкликнинг зичлиги, кг/м3; g- огирлик кучининг тезданиши, м/с2.


Суюклик устунининг баландлиги Н узгармас булса, босим Р суюклик зичлигининг улчови булади. Гидростатик зичлик улчагичларда суюклик устунининг босим, одатда, суюклик орасидан инерт газ (хаво) ни узлуксиз хайдаб улчаб турилади.
Адабиётлар

1.Юсуфбеков Н. Технологик жараёнларни бошкариш тизимлари. Тошкент 1994 йил.


2.Юсуфбеков Н. Автоматика ва ишлаб чикариш жараёнларини автоматлаштириш. Тошкент 1989 йил.
3.Мухаммедов И. Метрология, технологик улчашлар ва асбоблар. Тошкент 1990 йил.


Aim.uz


Download 41,44 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish