Мобил алоқа тизимларда ахборот хавфсизлиги

 
Ikki marta qaytariladi. Paket chetlari 
bo’yicha himoya oralig’i sifatida zarur. 
S - Stealing flag (yashirin bayroqchalar).
 
Ikki marta qaytariladi. 
Uzatiluvchi axborot xilini aniqlaydi, chunki u foydalanuvchi yoki 
xizmatchi bo’lishi mumkin. 
2.5-rasm. Vaqt slotidagi axborot mazmuni 
TS - Training Sequence (o’rganuvchi ketma-ketlik).
Aloqa sifatini 
baholashga, bazaviy stansiya bilan mobil stansiya orasidagi axborot 
kechikishini aniqlashga mo’ljallangan. 
G- 
Guard 
period 
(himoya 
intervali).
Trafik 
kanallarida 
(foydalaniluvchi kadr) va u bilan assotsiatsiyalangan boshqarish 
kanallarida (xizmatchi kadr) 26 ta kadr multikadrni tashkil etadi. O’z 
navbatida 51 ta kadr multikadr 6,12 s davomli superkadrni hosil qiladi. 
Ikkali holda 2048 ta superkadr giperkadrni, ya’ni GSM tizimning vaqt 
ierarxiyasining eng yuqori sathini hosil qiladi (2.6-rasm). U 3 soat 28 min 
760 ms davom etadi. Ushbu vaqt o’tishi bilan tizim soatlari o’zining 
dastlabki holatiga qaytadi. 
2.3. Mobil tarmoqlarni qurishning o’ziga xos xususiyatlari 
Real sharoitlarda uyali tizimda mobil stansiyalarning notekis 
taqsimlanishi yuz beradi. Undan tashqari abonentlar ehtiyoji vaqt va fazo 
Bitlar soni 
0 1 2 3 4 5 6 7 
Т Axborot S TS S Axborot T G
3 57 1 26 1 57 3 8,25 
Kadr 
Vaqtiy 
slot 

---

26 
bo’yicha o’zgaradi. Ushbu muammo uyali tarmoq ko’lamini orttirish yo’li 
bilan hal etiladi. Uyali tarmoq ko’lamini orttirishda kanallarni taqsimlash 
usullaridan foydalaniladi. 2.7-rasmda kanallarni taqsimlash usullarining 
tasnifi keltirilgan. 
Kanallarni belgilangan (statik) taqsimlash – 
tizim resurslarini 
taqsimlashning eng sodda usuli hisoblanadi. Ushbu usulga binoan berilgan 
uyada yangi ulanishni faqat unda bo’sh kanallar bo’lganida o’rnatish 
mumkin. Shu sababli, kanallarni belgilangan taqsimlash yuklamaning eng 
yuqori vaqtlarida blokirovkalash ehtimolligining oshishiga olib keluvchi 
samarasiz yechim bo’lishi mumkin. 
 
2.6-rasm. GSM misolida mobil tizimning vaqt strukturasi 
Kanallarni oddiy o’zlashtirish usuli
belgilangan taqsimlashning 
asosiy strategiyasini yaxshilangan varianti bo’lib, unga ozgina dinamika 
qo’shilgan. Agar muayyan uyaga ajratilgan barcha kanallar band bo’lsa, 
bo’sh kanalni qo’shni uyadan olish mumkin. Berilgan uyaning bo’sh 
kanaldan foydalanish onidan boshlab, kanallararo va kanallar ichidagi 
xalallardan qutilish uchun, o’zlashtirilgan kanaldan atrofdagi qator 
uyalarning foydalanishi man etiladi. Ushbu strategiyani qo’llash tufayli 
Giperkadr 
2048 superkadr 
Superkadr 
Multikadr 
(xizmatchi) 
Multikadr 
(foydalanuvchi) 
Vaqtiy slot 
Bitlar soni 
Kadr 

---

27 
blokirovkalash ehtimolligi, trafik jadalligi orqali aniqlanuvchi ma’lum 
bo’sag’a darajagacha kamayadi. 
2.7-rasm. Kanallarni taqsimlash usullarining tasnifi 
Kanallarni gibrid taqsimlash usuli
oldingi usulning kamchiliklarini 
bartaraf etadi. Ushbu usulda har bir uyadagi kanallar ikkita kategoriyaga 
bo’linadi: birinchi kategoriyaga faqat berilgan uyada ishlatiluvchi kanallar 
kiradi; ikkinchi kategoriyaga o’zlashtirilishi mumkin bo’lgan kanallar 
kiradi. Ikkala kategoriyadagi kanallar nisbati kutiluvchi trafik asosida 
aniqlanadi. 
Tartiblashli o’zlashtirish
usulida har bir kategoriyaga kiruvchi 
kanallar soni trafik hajmiga bog’liq holda dinamik o’zgaradi. 
O’zlashtirilishi lozim bo’lgan har bir kanalga o’zlashtirish ehtimolligi 
beriladi. Kanallar ushbu ehtimollikning kamayishi tartibida saralanadi. 
Ehtimolliklar qiymati o’zlashtirilgan kanallar soni xususidagi ma’lumotga 
asosan yangilanadi. 
Kanallarni dinamik taqsimlash usulida
uyalarga doimo biriktirilgan 
kanallar mavjud emas. Kanallar muayyan ulanishga yoki ketma-ket bir 
necha 
ulanishga 
ajratiladi. 
Kanalni 
ajratish 
xususidagi 
qaror 
kommunikatsiya markazi yoki mobil stansiya tomonidan qabul qilinadi. 
Birinchi holda markaziy boshqarish xususida so’z boradi; ikkinchi holda 
Kanallarni taqsimlash usullari 
Belgilangan 
(statik) 
Moslashuvchan 
Reja asosida 
Bashorat asosida 
Dinamik 
Asosiy 
belgilangan 
Oddiy 
o‘zlashtirish 
Tartiblashli 
o‘zlashtirish 
Gibrid 
Ulanishida 
parametrlarni 
optimallashtirish 

---

28 
kanallarni ajratish jarayonini taqsimlangan boshqarish xususida so’z 
boradi. 
Kanallar ulanishida parametrlarni optimallashtirish
usuli kanallarni 
taqsimlash strategiyasini aniqlashga asoslangan. Ushbu strategiya 
tizimning ba’zi parametrlarini, kanallardan qayta foydalanishni hisobga 
olgan holda, optimallashtirish lozim. 
Kanallarni moslanuvchan taqsimlash usuli
o’zida belgilangan va 
dinamik taqsimlashlarning afzalliklarini mujassamlantiradi. Har bir uya 
o’z ixtiyorida o’rtacha jadallikka ega trafikga xizmat qilishga yetarli 
kanallar naboriga ega. 
Kanallarni rejalashtirishli moslanuvchan taqsimlash usulida
qo’shimcha kanallarni ajratish oldindan, sutka vaqtini va uyaning 
o’rnashgan joyini hisobga olgan holda, rejalashtiriladi. Kanallarni 
taqsimlash trafik jadalligining kritik o’sishidan oldingi, barvaqt o’rnatilgan 
onlarda o’zgaradi. 
Kanallarni bashoratli moslanuvchan taqsimlash usulida
trafik 
jadalligi vaqtning real rejimida o’lchanadi va ko’chma aloqani 
kommutatsiyalash markazi vaqtning ixtiyoriy onida kanallarni qayta 
taqsimlashi mumkin. 
Modellash va tahlillash natijalari shuni ko’rsatadiki, trafikning kichik 
jadalligida dinamik taqsimlash belgilangan taqsimlashga nisbatan yaxshi 
natija beradi. Ammo, belgilangan taqsimlash, trafikning katta hajmi va 
ko’chma stansiyalarning tizimni qamrab oluvchi zona bo’yicha bir tekis 
taqsimlash sharoitida, o’zining afzalligini ko’rsatdi. Belgilangan 
taqsimlashda kanallar shunday ajratiladiki, ularni maksimal ko’p marta 
ishlatilishi ta’minlansin. Bunga dinamik taqsimlash holida erishish 
mumkin. 
Yuqorida 
keltirilgan 
kanallarni 
taqsimlash 
usullari 
maxsus 
adabiyotlarda keltirilgan kanallarni taqsimlash usullarining turli-tumanligi 
xususidagi umumiy tasavvurni beradi, xolos.