Мобил алоқа тизимларда ахборот хавфсизлиги

Bo’g’ish.
Tarmoqlarda bo’g’ish atayin yoki atayin bo’lmagan 
interferensiyaning aloqa kanalidagi jo’natuvchi va qabul qiluvchi 
imkoniyatidan oshganida sodir bo’ladi. Natijada, bu kanal ishdan 
chiqariladi. Hujum qiluvchi bo’g’ishning quyidagi usullaridan foydalanishi 
mumkin. 
Xizmat kursatishdan voz kechishga undash.
DoS (Denial of Service - 
xizmat ko’rsatishdan voz kechishga undash) xilidagi hujum tarmoqni 
butunlay ishdan chiqarishi mumkin. Butun tarmoqda, jumladan bazaviy 
stansiyalarda va mijoz terminallarida, shunday kuchli interferensiya paydo 
bo’ladiki, stansiyalar bir-birlari bilan bog’lana olmaydilar (5.2-rasm). Bu 
hujum ma’lum doiradagi barcha kommunikatsiyani o’chiradi. Simsiz 
tarmoqqa bo’ladigan DoS hujumni oldini olish yoki tuxtatish qiyin. Simsiz 
tarmoq texnologiyalarining aksariyati litsenziyalanmagan chastotalardan 
foydalanadi, demak, bir qancha elektron qurilmalardan interferensiya 
bo’lishi mumkin. 
5.2-rasm. Simsiz kommunikatsiyalarda bo’g’ish hujumlari 
Mijozlarni bo’g’ish.
Mijoz stansiyasini bo’g’ish firibgarga o’zini 
bo’g’ilgan mijoz o’rniga qo’yishiga imkon beradi (5.3-rasm). Mijoz 
ulanishni amalga oshira olmasin degan maqsadda unga xizmat 
ko’rsatishdan voz kechishga undash uchun ham bo’g’ishdan foydalaniladi. 
Juda mohirlik bilan qilingan hujumlar niyati buzuq stansiyasini bazaviy 
stansiyaga ulash maqsadida mavjud ulanishni uzadi. 

---

62 
5.3-rasm. Ulanishni ushlab qolish maqsadida mijozni bo’g’ish hujumi 
Bazaviy stansiyani bo’g’ish.
Bazaviy stansiyani bo’g’ish uni hujum 
qiluvchi stansiyasi bilan almashtirishga imkon beradi (5.4-rasm). 
5.4-rasm. Ulanishni ushlab qolish maqsadida 
bazaviy stansiyani bo’g’ish hujumi 
Bunday bo’g’ish foydalanuvchilarni xizmatlardan foydalanishdan, 
telekommunikatsiya kompaniyalarini esa foydadan mahrum qiladi. 
Yuqorida qayd etilganidek, aksariyat simsiz texnologiyalar 
litsenziyalanmagan chastotalardan foydalanadi. Shu sababli ko’pgina 
qurilmalar – radiotelefonlar, kuzatish tizimlari va mikroto’lqinli o’choqlar 
- simsiz tarmoq ishiga ta’sir etishi va simsiz ulanishni bo’g’ishi mumkin. 
Bunday atayin bo’lmagan bo’g’ish hollarini oldini olish uchun, 
Foydalanuvchi 
Bo'g'uvchi 
Hujum 
qiluvchi 
Tarmoqdan foydalanish 
nuqtasi 
Foydalanuvchi 
Bo'g'uvchi 
Hujum 
qiluvchi 
Tarmoqdan foydalanish 
nuqtasi 

---

63 
qimmatbaho simsiz asbob-uskunani sotib olishdan avval u o’rnatiladigan 
joyni sinchiklab tahlillash lozim. Bunday tahlil kommunikatsiyalarga 
begona qurilmalarning ta’sir etmasligiga ishonch hosil qilishga imkon 
beradi va ma’nosiz xarajatlardan asraydi.