Mm bux his itvaa egamberdiyeva doc

Корхоналарнинг 
умумий 
ҳаражатлари 
тахлили 
уларда 
ишлаб 
чиқарилаетган маҳсулотлар ҳажмининг ўзгариши билан боғланган ҳолда 
ўтказилиши лозим. Бунинг учун ҳар бир сўмлик товар маҳсулоти ишлаб 
чиқариш учун кетган ҳаражатлар кўрсаткичлари тахлил қилиниши керак. 
14.3.Корхона ҳаражатларининг элементлари бўйича таснифи 
Корхона 
ҳаражатларининг 
элементлари 
буйичакуйидагича 
таснифланади: 
1. Хом ашё ва материальяр. 
2. Корхона ходимларининг иш ҳақи тўловлари. 
3. Асосий воситалар ва номоддий активларшшг амортизацияси.. 
4. Бошқа ҳаражатлар. 

---

www.qmii.uz/e-lib 
160 
Бу 
тасниф 
маълумотларидан 
фойдаланиб, 
корхона 
ҳаражатларининг алоҳида элементлари ва уларнинг таркибий ўзгаришини 
тахлил қилиш билан бирга корхоналар фаолиятидаги моддий сиғимни, хом 
ашё сиғимини, энергия ва ёқилғи сиғимини, фонд сиғимини, маҳсулот 
сиғимини таҳлил қилишимиз мумкин. 
Корхона ҳаражатларининг моддалари бўйича таснифи: 
1. Хом ашё ва асосий материаллар. 
2. Ишлаб чиқариш қабилидаги иш ҳақи. 
3. Ишлаб-чиқариш ходимлари бўйича ижгимоий чегирмалар. 
4. Ишлаб чиқариш ходимлари бўйича операция ҳаражатлари. 
5. Ишлаб чиқариш қабилидаги асосий воситалар ва номоддий 
активларнинг амортизацияси. 
6. Цех ҳаражатлари. 
7. Умумишлаб 
чикариш 
(умумзавод) 
ҳаражатлари. 
7.1.Моддий ҳаражатлар. ■ 
7.2.Умумишлаб 
(умумзавод) 
маъмурий 
асосий 
воситалар 
амартизацияси. 
7.3.Умумишлаб (умумзавод )маъмурий ходимлари иш ҳакид. 
7.4.Умумишлаб (умумзавод) маъмурий ходимлари иш ҳақи 
бўйича ижтамоий чигирмалар. 
7.5.Умумишлаб (умумзавод) маъмурий ходимлари бўйича 
операция ҳаражатлари, 
7.6.Бошқа Умумишлаб (умумзавод) ҳаражатлари. 
Кўриниб турибдики, қабул қилинган Низом халқаро стандартларга 
жавоб беради,лекин таннарх кўрсаткичларини тахлил қилишни бирмунча 
мураккаблаштиряпти. 
Низом 
асосида 
тасдикланган 
молиявий 
ҳисоботлар, тавсия этилган таснифлар мамумотларидан фойдаланиб, 
таннархни таҳлил қилиш қуйидаги йўналишларда ўтказилиши мумкин: 
- корхоналар ҳаражатлари таркибини таҳлил қилиш; 
- таннэрх кўрсаткичлари даражасинй ва динамикасини таҳлил қилиш;
- маҳсулотлар таннархига таъсир кўрсатувчи омилларни таҳдил қилиш. 
Ҳаражатлар 
таркибини 
таҳлил 
қилиш 
таннархининг 
алоҳида 
кўрсаткичлари тахлили билан биргаликда ўтказилиши.лозим. Бу . ишлаб 
чиқарилган ва сотилган маҳсулотларнинг таннархи кўрсаткичлари 
ҳамда ҳар бир сўмлик товар маҳсулот ишлаб чикариш учун кетган 
ҳаражатлардир. 
Таннарх кўрсаткичлари таркибида асосий кўрсаткич бўлиб, хар бир 
сўмлик товар маҳсулотига кетган ҳаражатлар ҳисобланади ва бу 
кўрсаткич товар маҳсулотининг таннархини товар маҳсулотининг 
улгуржи нархда олинган ҳажмига бўлиил йўли билан аниқланади. 
Товар маҳсулотининг ҳажми улгуржи нархда аниқлаганда қушилган 
қийматга солинадиган солиқ ва акциз солиқлар ҳисобидан чиқариб 
ташланади. Таннарх кўрсаткичларини кўриб чиқамиз. 

---

www.qmii.uz/e-lib 
161 
Маҳсулот 
таннархи 
кўрсаткичлари (минг сўм)