Mm bux his itvaa egamberdiyeva doc

20.4.Товар операцияларининг аудити 
Савдо фаолияти билан шуғулланувчи корхона ва фирмаларда товар 
операциялари аудитнинғ муҳрм объектларидан қисобланади. Тайёр 
мақсулот бозорга чиқарилганда товарга ай-ланади. Ушбу товар талаб ва 
таклифга асосан сотилади. Сотилган товарнинг хажми товарооборотни 
(товар айланишини) ташкил қилади. Товарооборот муҳим кўрсатгич бўлиб у 
корхонанинг даромадлари, харажатлари ва сўнгги молиявий натижасига ўз 
таъсирини кўрсатади. Сотилган товарларнинг қажми қанчалик кўп бўлса 
корхона шунчалик кўп даромад (фойда) олади. 
Савдо 
корхоналари 
товарооборот 
ҳажмининг 
оширилишидан 
манфаатдордир. Бундан ташк^ри товарларнинг кўп микдорда со-тилиши 
ақоли эх,тиёжининг қондирилаётганлигини ифодалайди. 
Товар операцияларининг аудити куйидаги вазифаларни ҳал қилишга 
қаратилган: 
- корхонада товарлар реализациясининг ташкил этилишини текшириш; 
- ахрлининг товарларга бўлган эхтиёжи қай даражада 
қондирилаётганлигини ўрганиш; 
- товар захдраларини кўпайтириш имкониятларини белгилаш; 
- товарлар билан боғлиқ бўлган операциялар хисоби корхонанинг «хисоб 
сиёсати»га мос келиш-келмаслигини аниклаш; 
- аудит натижалари бўйича маълум тавсиялар ишлаб чиқиш. 
Товар операцияларининг аудити куйидаги тартибда ва кетма кетликда 
амалга 
оширилади. 
Даставвал 
аудитор 
бухгалтерия 
қисоби 
маълумотларидан товарларнинг қолдиғини аниқпайди. Бундай маълумот 
корхона балансининг актив томони, иккинчи бўлинмасида ифодаланган 
бўлади. Аудитор баланс қолдиғини оборот кайдномаи ва Бош китоб 
маълумотлари билан ўзаро со-лиштиради. Кейинчалик товарларнинг 
сакданиш жойларидаги қак^кдй қолдиқпари бухгалтерия хисоби 
маълумотлари билан так&осланади. Бунинг учун товарларнинг 
инвентаризацияси ўтказилади. Корхонадаги товарлар чакана савдо 
шохобчаларида, ошхоналарда, омборхоналарда сакланаётган бўлиши 
мумкин. Ушбу товарлар сакланиш жойлари бўйича тулиқ инвентаризация 
қилинади. Товар қолдикларининг хақикдй микдори аникдангандан сўнг 
товарларнинг ҳаракати, товарооборот х,ажми текширилади. Бундай 
текширув қуйидаги хужжатлар орқали амалга оширилади: мол етказиб 
берувчилар, сотиб олувчилар билан тузилган шарт-номалар, товар 
хужжатлари (счёт-фактуралар, товар-транспорт накладнойлари, кирим-
чикдм накладнойлар, далолатномалар, пул хужжатлари (кирим касса 
ордерлари, илова кайдномалари, алоқа квитанциялари, хисоб-китоб 

---

www.qmii.uz/e-lib 
259 
пластиклари), банк хужжатлари (тўлов топшириқномалари, тўлов 
талабномалари, қисоб-китоб чеклари) ва бошқа хужжатлар. 
Корхонанинг «Хисоб сиёсати» талабларига асосан товарлар чакана 
нархда (хдкдкдй таннархда) 2900 - «Товарлар хисоби счётлари»да 
ифодаланган бўлади. Товарлар сақланиш жойларига қараб алоқида 
счётларда қисобга олиб борилади. Мол етказиб бе-рувчклар билан қисоб-
китоблар 6010 - «Мол етказиб берувчилар ва пудратчиларга тўланадиган 
счётлар» (қисқа муддатли мажбу-риятлар бўйича) ва 7010 - «Мол етакзиб 
берувчиларга ва пудрат-чиларга тўланадиган счётлар» (узоқ муддатли